Gruuthuse … een blad meer of minder

Hoe onze spreektaal groeit en bloeit, ’t is een plezier om horen. Onze jongelui en de woorden die ze bedenken, overnemen van mekaar en van de rappers op hun smartphone. Taal is een klimplant, ze heeft nood aan ruimte en  nu en dan kan wat snoeien geen kwaad. Verdorde woorden vallen op de grond en blijven daar liggen.
Neem nu die goeie ouwe spreekwoorden, wie benut ze nog? ‘Ja maar, meneer, elk woord is toch een spreek-woord?’
Probeer maar een keer ‘schoenmaker, blijf bij uw leest’. Schoenmaker, dat lukt nog best, maar om te tonen wat een leest is moet je naar ’t volkskundemuseum. En om ‘zoals het klokje thuis tikt …’ uit te leggen adviseer ik een knus eethuis in de Sint-Jacobsstraat, de patron heeft er een zwak voor ouderwetse wekkers.
Al is van nieuwerwetse woorden de houdbaarheidsdatum niet zelden aan de magere kant. Om dat met zo’n belegen uitdrukking te duiden, nieuwe mesjes snijden goed!‘ En de woordenschat van vroeger? Soms gewoon een schat aan woorden, meent opa. Volgt u even.

  • Printpapier
    Er zijn van die woorden die ons meenemen op een reis door de tijd. Zoals de woorden die sinds enkele weken onderdak vonden in het Gruuthusemuseum. Een belangwekkende aanwinst, al gaat het om een enkel blad. Een blad met daarop een miniatuur en een handvol handgeschreven zinnen. Woorden die best wat moeite vragen om te lezen omdat ze meer dan vijfhonderd jaar geleden werden neergepend, samen met het miniatuurtje dat erbij staat.
    Maar ’t is vooral het levensverhaal van het document dat een rol speelt. Een hoofdrol en da’s maar goed ook, anders zou ’t moeilijk uit te leggen zijn dat zoveel centen werden opgehoest om het dingetje aan te schaffen.
… een blad ter grootte van
doordeweeks printpapier …

Bij ons thuis staat een spaarvarkentje dat heel soms door ondergetekende wat lichter wordt gemaakt. Om dan stillekes een oude affiche in huis te halen. Maar 35.000 euro voor een blad ter grootte van doordeweeks printpapier, ècht welkom zou hij bij thuiskomst niet zijn.
Het gaat hier dan ook om een document met hoogst boeiende Brugse pedigree. ’t zit namelijk zo. Lodewijk van Gruuthuse, die lang geleden woonde in dat museum dat nu zijn naam draagt, verzamelde boeken. Hij haalde er, zegt men, een paar honderd in  huis. Misschien hebt u er zelf wel meer in uw kast, maar in zijn tijd kocht je die dingen niet in de winkel om de hoek. Met het maken van een boek, woord voor woord neergeschreven met zo’n ganzenveer en dan handmatig van prenten voorzien, waren ze algauw enkele maanden zoet. Een boek kostte een treffelijk stenen huis. Lodewijk was een rijk mens en – antieke wijsheid!wie het breed heeft laat het breed hangen.
Welnu, ooit in een ver verleden, knipte een stiekemerd een folio uit zo’n boek. En zo komt voor één keer uit Gruuthuse’s collectie een beeldschoon blad met miniatuur op een veiling en wij, Bruggelingen, kopen dat. Niet meer dan een papiertje, maar – belegen spreekwoord!wie het kleine niet eert is ’t grote niet weerd!
Een volledig boekwerk zou natuurlijk nog straffer zijn, da’s waar. Maar – we vonden er nog eentje! beter één vogel in de hand dan tien in de lucht! Dit kleinood is een te koesteren aanvulling van de ruime collectie oude geschriften die hier ter stede bewaard worden. Dus ja, een blad meer of minder maakt een verschil. Ook al is één zo’n blaadje een peulschil in vergelijking met het enige echte …

Voorjaar 2013, het Gruuthusehandschrift keert terug naar Brugge … voor even.
  • Gruuthusehandschrijft
    Oeps, nu herinnert de schrijver van dit cursiefje zich toch wel ineens dat bewogen verhaal over het ‘Gruuthusehandschrift’, zeker! Die ferme bundel gedichten, liederen en gebeden, dat was nog een keer schrijfkunst!
    Even opfrissen hoe het zit en zat met die verzameling.
    Kreeg u ooit les over de geschiedenis van onze taal, dan herinnert u zich mogelijks ‘Egidius, waer bestu bleven …’, schoolvoorbeeld van ons Middelnederlands. Iconische woorden uit die schriftuur van ’t begin van de jaren veertienhonderd. Generaties lang was die kostbare stapel papieren erfgoed in handen van wat ze een vooraanstaande Brugse familie noemen.  
    En op een schone dag, inmiddels bijna twintig jaar geleden, besloot die familie het geschrift te gelde te maken.
    Maar, u gelooft het amper, Brugge bleef aan de zijlijn toekijken. Of kreeg, volgens andere bronnen, geen eerlijk aanbod.
    Verdween het literaire juweel in de kluis van een rijke Amerikaan, het had niemand verbaasd, maar zo’n vaart liep het niet. Maar dat de Hollanders van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag ermee vandoor gingen zorgde in Brugge voor zelden waargenomen verontwaardiging. Even trilde onze stad op zijn literaire grondvesten. Onvergefelijke blunder, klonk het her en der. Wiens blunder? In een ambiance waarbij iedereen naar iedereen wijsvingerde was dat moeilijk uit te maken.
  • Liefde en devotie
    Als om ons te troosten kwam het iconische Gruuthusehandschrift in 2013 nog één keer naar Brugge, voor ‘Liefde en devotie‘, een tentoonstelling in het huis waar het eigenlijk thuis hoort. Om dan voorgoed terug te keren naar Den Haag,.
    Niks aan te verhelpen – voorouderlijke certitude gedane zaken nemen geen keer. Mochten stadhuis en musea het kunnen herdoen, ’t was misschien anders verlopen. Blijkt alweer – komt ie!ieder huisje heeft zijn kruisjeieder stadhuisje, ieder Gruuthuisje.
Het is even zoeken in Gruuthuse, de vitrine die het pas verworven juweeltje kreeg toegewezen kan bezwaarlijk een podiumplaats genoemd. Maar schoon is het wel.
This entry was posted in Het Brugge van nu, Het Brugge van toen, Van boeken en schrijven, Van Brugse politiek. Bookmark the permalink.

5 Responses to Gruuthuse … een blad meer of minder

  1. Dirk says:

    De nagel op de kop op de kop slaan…..

  2. Noël Geirnaert says:

    Een mooie tekst, dus ik aarzel even met een correctie: het ‘Gruuthuse-handschrift’ is geen ‘stapel papieren erfgoed’, maar een onopvallend uitziend handschrift in perkament…

  3. Luc+Gilliaert says:

    Het Gruuthuse-handschrift is tevens een belangrijke bron voor musicologen en liefhebbers van ‘oude muziek’. Want het bevat 127 liederen uit de (late) middeleeuwen met o.a. het bekende Egidiuslied en het Kerelslied. Jammer dat we het handschrift niet in Brugge en bij uitbreiding België hebben kunnen houden. Maar gelukkig was de Koninklijke Bibliotheek van Den Haag zo vriendelijk het handschrift volledig online te plaatsen, zodat iedereen er van kan genieten.
    Via deze link kan je het bekijken : https://galerij.kb.nl/kb.html#/nl/gruuthuse/page/6/zoom/1/lat/-54.36775852406839/lng/5.625
    En wie graag enkele van deze liederen wil horen kan 2 cd’s ontlenen in onze Brugse bibliotheek :
    https://brugge.bibliotheek.be/catalogus?q=gruuthuse&facet%5BFormat%5D%5B0%5D=Cd

  4. Ann Broeckaert says:

    Ik deed een poging die handgeschreven zinnen te lezen. Een nieuwsgierig Aagje (spreekwijze naar een kluchtspel uit 17de eeuw) …
    Maar het lukt mij niet. Zelfs niet met kaars en bril.

Een reactie achterlaten op Ann Broeckaert Reactie annuleren

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *