Met Filips de Goede naar de stadsschouwburg

Alle boeken over Brugge achter de ene glazen deur, achter de andere het overige leesvoer, ziedaar de simpele ordening van de boekenkast bij ons thuis. Meer hoeft dat niet te wezen, zo uitgebreid is onze bibliotheek niet. Had het ook anders gekund? Wat als het hele zootje boeken verdeeld was in ‘gelezen’ en ‘ongelezen’? Amper geopende boeken die wachten op het moment waarop ik er tijd voor maak, het zijn er meerdere. Al zouden in dat geval ook een paar van hen uit de boot, of in dit geval uit de kast, vallen. Want er zijn, naast nog niet gelezen, ook half gelezen boeken. Is het verschijnsel u bekend?
Het niet uitlezen van een boek, met blozende wangen bekent deze jongen dat hij er zich wel een keer aan bezondigt. Met hoeveel goesting haalde ik, alweer een tijd geleden, ‘De bourgondiërs, aartsvaders van de Lage Landen’ in huis! Bart Van Loo’s bestseller, toen hèt boek van het moment! Wat liep er fout, dat ik vandaag die boekband ter hand neem en vaststel dat het leeslint ergens middenin bleef steken?

Bijzonder boeiend vertelde geschiedenis, herinner ik mij nochtans. Ongetwijfeld drongen zich plotsklaps allerhande dringende doe-dingen op. Rommel naar recyclagepark, auto naar garage, hond naar dierenarts. En wanneer stielmannen ons huis maandenlang omtoverden tot bouwwerf, blijkt dat geen leesbevorderende omgeving. En bovendien rekende u, lezer van deze blog, op uw wekelijks verhaal. U begrijpt, dat het boek van Bart Van Loo nooit uitgelezen raakte lag aan iedereen, behalve aan ondergetekende.
Doch ziet, ik geef mezelf twee weken om ‘De Bourgondiërs’ uit te lezen. Twee weken, want dan komt Bart Van Loo. Hij komt vertellen in de stadsschouwburg en ik zal er graag bij zijn. Kan ik mij veroorloven dat de auteur mij daar ineens ziet zitten, ergens middenin parterre, en van mijn onzekere blik afleest dat ik dat boek van hem niet eens tot het einde las?
Bart Van Loo is, vermoed ik, naast vlot schrijver ook vlot verkoper. En dus neemt hij achteraf wellicht de tijd om te signeren. Al zie ik mezelf niet meteen in de rij staan, met onder de arm dat boek met Filips de Goede op de hoes. Was nooit een handtekeningenjager.

Hoewel, wacht eens, wat als deze verzamelaar Bart een affiche voorlegt om te signeren? Dat zou nog een keer wat zijn, Bart Van Loo zijn krabbel, bij voorkeur op een affiche met als blikvanger Filips de Goede, de Bourgondiër. En ja, Bart, ik heb er eentje dat jou vast en zeker zou boeien.

We schrijven zomer 1907. Brugge is in feeststemming. Want ten noorden van de stad wordt de nieuwe haven ingehuldigd, het latere Zeebrugge. De verwachtingen zijn hoog gespannen, want na eeuwen sluimeren zou Brugge weer uitgroeien tot wereldhaven! Festiviteiten alom. Een volksbanket in de stadshallen. Een middeleeuws steekspel op de Markt. En een prestigieuze tentoonstelling die de gloriedagen van middeleeuws Brugge in herinnering brengt, de Orde van het Gulden Vlies is het thema. Flori Van Acker, befaamd Brugs schilder, staat in voor het promotiemateriaal. Waaronder deze affiche met Filips de Goede, stichter van de orde, als protagonist van dienst.
Boven een weelderig, gotisch tekstgedeelte pronkt een trotse Filips de Goede, stichter van de Orde in 1430, in feestelijk ornaat, met dat kenmerkende hoofddeksel van hem. Die Bourgondiërs waren trendsetters. Zelfverzekerd rust zijn rechterhand op zijn riem-met-dolk, zijn linker op een wandelstok. Een scepter? Om zijn schouders, de ketting van zijn nieuwe ridderorde.

De balustrade waarachter hij postvat is perfect symmetrisch uitgetekend. Met centraal het wapen van de hertog en rechts de vertrouwde Brugse, gekroonde letter ‘b’. Maar als Flori die symmetrie wil behouden, verandert links die ‘b’ in haar spiegelbeeld, een betekenisloze ‘d’.
Flori bedenkt een zotte oplossing. Laat de schoudermantel van de hertog ‘toevallig’ over de balustrade neervallen en niemand let nog op die bizarre letter ‘d’.

En de mantel komt zowaar nog een keer van pas. Want op de achtergrond doemt het middeleeuwse Brugge op, met prominente stadswallen en de gekende torens. Eén van die torens stelt de ontwerper voor een nog ambetanter dilemma. Het meest kenmerkende gebouw van de stad, het belfort, is in 1430, bij de stichting van de Orde, nog aanzienlijk minder hoog dan vandaag! Pas vijftig jaar later krijgt de toren zijn achthoekige bovenbouw! Dus kan hij het silhouet van de toren niet weergeven zoals wij, Bruggelingen, ermee vertrouwd zijn.

Maar Flori Van Acker hoef je de knepen van zijn vak niet te leren. De mantel van de hertog laat hij gracieus opwaaien. Waarbij, daar is alweer het toeval, een deel van het belfort aan ons oog wordt onttrokken. Van Acker weet hoe ons brein waarnemingen aanvult met wat in ons geheugen ligt opgeslagen. De toeschouwer ziet de gekende toren, terwijl die niet eens wordt afgebeeld.
En er is meer! Want op het eerste gezicht oogt dit als een hoogst vredevol tafereel. Maar tussen Brugge en de Bourgondiërs is ‘t lang niet altijd koek en ei. Amper een handvol jaren na de stichting van de Orde van het Gulden Vlies, is het al van dat. Dan zal de hertog hier bij ons een revolutie van de ambachten, zeg maar ’t werkvolk, hardhandig neerslaan. Die latente spanning tussen de machthebber en het gewone volk, ook die ontgaat afficheontwerper Flori Van Acker niet. Al merkt enkel wie aandachtig toekijkt dat op zijn affiche, onder de stadswallen, een troepenmacht van Filips oprukt om de opstandige stede een lesje te leren!

In 1907 ontwerpt Flori Van Acker zijn meest iconische affiche. In dat ontwerp toont hij Brugge in zijn Bourgondische gloriedagen. Een stad die later, na de florissante middeleeuwen, harde tijden zal doorstaan. Tijden die Brugge in 1907 met de bouw van een nieuwe zeehaven hoopt te keren. Bij de opening van die haven tracht deze affiche belangstelling voor de geschiedenis van onze stad te genereren. De aanzet van wat later zou uitgroeien tot een belangwekkende factor in het lokale leven, het toerisme.
Of hoe één enkele affiche het hele verhaal van een stad vertelt. Bart Van Loo, je bent een begenadigd chroniqueur. Maar met zijn heel eigen, grafisch vocabulaire kende Flori Van Acker daar ook wat van.