Hij doet zijn verhaal en in die baardige kop van hem glimmen de ogen van een schooljongetje dat trots vertelt over de spreekbeurt waarmee hij zijn klas verbaasde. Met zijn reputatie is beeldend kunstenaar Johan Tahon de grenzen van ons land al langer ontgroeid, maar een sculptuur in opdracht van de paus, daarmee kan lang niet iedereen uitpakken. En dus pakt Johan er graag mee uit, in een filmpje.
De milde woorden die hij kiest om paus Franciscus te omschrijven – ‘een vriendelijke man met een ontwapenende lach, als een lieve grootvader’ – laten er geen twijfel over bestaan, de privé audiëntie die hem te beurt viel beschouwt hij als een hoogtepunt, niet enkel in zijn artistieke maar ook in zijn persoonlijke bestaan.
Van ‘Metanoia’, het beeld in kwestie, creëerde Johan meerdere exemplaren. Eén gaf hij in bruikleen aan ons Provinciaal Hof. Johan is tenslotte van Menen en dus West-Vlaming. Maar de paus hoeft dus niet naar Brugge te komen om het te bewonderen, hij heeft er eentje bij hem thuis.
Anders zou het wel ferm nieuws zijn, hé, de paus die om Johan Tahon zijn beeld te zien helemaal vanuit Rome naar Brugge komt. Een paus die Brugge aandoet? Ja, Franciscus was vorig jaar in Belgenland. En ’t is deze zomer dertig jaar geleden dat Johannes Paulus langs kwam. Maar Brugge lieten ze allebei links liggen.
Hoewel, waarde lezer, ziehier een voetnoot bij bovenstaande bedenking. Een voetnoot waarvoor wij u meenemen naar het Brugge van een dikke halve eeuw geleden, naar het voorjaar van 1974.
We spreken van donderdag, de 23ste mei, Hemelvaartdag. ’t Is rustig weer, amper zon maar er dreigt geen regen en dus trekt zoals vanouds de Heilig Bloedprocessie door de stad. Enkele dagen daarvoor vragen een handvol schoolkameraden zich af of dat niet geestig zou zijn, een keer mee opstappen in zo’n processie. En wanneer hen verteld wordt dat ze als bataljon boogschutters worden ingezet is de pret compleet.
Het is dat adolescentenlegertje van toen dat ik laatst terugvond, bij toeval. Bij ons thuis in een schoendoos die zich geroepen voelt om voor oude foto’s te zorgen. Het is zo’n vierkant fotootje zoals ze werden geschoten met de kodakjes van toen. Na al die jaren zowaar een nog behoorlijk kleurvast documentje.
Het decor, bevlagde gevels. Op de achtergrond ontwaar je de toenmalige cinema Memling in de Hoogstraat.
Maar het is uiteraard het stel marcherende kornuiten dat alle aandacht opeist. Voorop stapt een soort hofnar, maar in hun redelijk lomp ogende vechtersuitrusting met die wellicht kartonnen helm en die boog over hun schouder ogen vooral de soldeniers indrukwekkend.
Of er een reden is om nu met die foto voor de dag te komen? Om de boogschutter op de voorgrond, bijvoorbeeld. U treft hem die ene dag waarop hij zich laat betrappen in iets dat kan doorgaan voor een legeruniform. Ondergetekende kan het weten, hij kent hem redelijk goed.
Maar er is nog iets. Iets met pausen, juist ja. Met één bepaalde paus. Want die jongelui in hun pakken die vervaardigd lijken van matrassenmateriaal, die passeerden eerder in de optocht langs de Sint-Salvatorskathedraal. Daar keken, vanop een soort eretribune, een paar rijen genodigden toe.
Ook van die tribune vond ik een foto. Weliswaar niet in die doos van ons, maar toch een foto. Met vooraan rechts burgemeester Van Maele, voor die plechtige gelegenheid in zijn meest pronkerige staatsiedracht, compleet met zo’n steekhoed. Er zijn een paar andere prominenten, met helemaal links bisschop Emiel Jozef De Smedt.
De bisschop maakt een grapje. Toch niet over de groep boogschutters die net voorbij stapt? Hij vindt zijn mop alvast leuker dan zijn toehoorder naast hem. Die lijkt er met zijn gedachten niet echt bij. Zit Karol Wojtyla met zijn hoofd bij de gang van zaken in het Vaticaan? Daar had hij wat redenen voor, vier jaar later zou Karol Wojtyla verkozen worden als Johannes Paulus II.
De paus was hier. Weliswaar nog als kardinaal, maar toch hier in ons Brugge.
Wie de lieden waren die daar de tribune bevolkten? Daar hadden de jongelui die er voorbij marcheerden geen idee van. Het was hun wereldje niet.
Het wereldje van mannen, wat die pausenwereld betreft alvast uitsluitend van mannen. Mannen op leeftijd die een man op leeftijd aanwijzen.
En een plein vol mensen. Mannen en vrouwen. Sommige die bidden, anderen die trappelen van kinderlijk ongeduld. Wachten op rook uit een schouw en de kleur van die rook.
Wat voor paus ze willen en zo, er komen vragen van journalisten. Allerlei antwoorden. Tot op dat plein in Rome een meisje zo’n vraag krijgt voorgelegd. Een meisje, jong als die jongens van toen. Ze haalt haar schouders op, denkt even na en zegt … ‘Zo’n paus, waarvoor hebben we die eigenlijk nodig?’
Het meisje in Rome en Johan Tahon in zijn atelier, elk met een eigen kijk op de dingen. Jeugdige nieuwsgierigheid op het Sint-Pietersplein, wachtend op nieuws maar verbaasd om al die geestdrift om haar heen. En een bezadigd man die terugblikt op zijn ontmoeting met Franciscus. Zij met een concrete vraag. Hij die in dat filmpje van hem bedachtzaam besluit “Franciscus is gewoon een mooie, oude man, zo simpel is dat. En dat instituut … tja, jongens …”
Amai, besluit de boogschutter van lang geleden, een boel serieuze dingen om over na te denken.
Het filmpje, waarin Johan Tahon aan het woord komt, vindt u hier: https://player.vimeo.com/video/960130464?badge=0&%3Bautopause=0&%3Bplayer_id=0&%3Bapp_id=58479%22
In het museum van de Heilig Bloedbasiliek is een foto te zien waarop kardinaal Wojtyla het schrijn met de reliek van het Heilig Bloed mee-torst.
Er zijn overigens nog heel wat meer opmerkelijke zaken te bewonderen in dat museum. Niet minder dan acht kunstwerken die op de Vlaamse topstukkenlijst staan, bijvoorbeeld.
Dank voor alweer een prachtig vertelde anekdote.
Dergelijke getuigenissen vormen de basis van serieuze sociale geschiedenis.