Het ‘Woord van het Jaar’ … in 1907

Je bent jong en je wilt wat. Op de dingen vooruitlopen, bijvoorbeeld. Dat mag ons, boomers, niet verbazen. In ons eigen verre verleden waren we daar net zo sterk in. En dus keken we nu ook niet verwonderd op, wanneer enkele weken geleden al het ‘Tienerwoord van het Jaar’ werd bekendgemaakt. Het jaar loopt nog een eind, denk je dan, er kunnen zich nog nieuwe modewoorden aandienen. Maar laat knallen die champagne! Of neen, doe de jongelui maar een gin-tonic, zij verkozen tenslotte het ‘Tienerwoord van het Jaar’!
De ongetwijfeld benijdenswaardige eretitel werd dit keer toegekend aan het aloude ‘heftig’. Eerder banaal, jawel, maar ‘heftig’ promoveerde recent tot ‘alomtegenwoordig woord’. Wanneer iets indruk maakt, positief of negatief, dan is dat ‘heftig’. Let wel, boomers, laat dat over aan het jonge volkje, ’t is goed dat ge uw plaats kent in de geschiedenis.
Al weten boomers beter. Omtrent woorden en hun houdbaarheidsdatum, bijvoorbeeld. Eenmaal die gepasseerd, raken ze in de vergetelheid. Misschien zijn de gedateerde woorden die wij, oudjes, achter ons lieten talrijker dan alle woorden die het jonge grut ooit aanleerde. En dat ligt geenszins aan ons stilaan aftandse geheugen. Neem nu bijvoorbeeld de benaming van veel nuttigs uit onze jonge tijd. Van de typmachine tot het rekentoestel. En, weet u nog, de videobanden die we ontleenden in de videotheek?

Trouwens, sommige spullen die we nu nog dagdagelijks gebruiken, werden in hun verre begintijd benoemd met een ander woord dan vandaag. Zo noemde men wat in onze garage staat een automobiel en waar we ons in ons salon elke avond aan vergapen heette kleurentelevisie. En op het aanrecht in de keuken zingt een transistorradio.

Al verzinnen wij, boomers, in recenter tijden ook wel een keer een heel nieuw woord of een nooit eerder geformuleerd begrip. Hier bij ons in Brugge, bijvoorbeeld, hebben we het over het ‘levend archief’. Toegegeven, ‘levend archief’ klinkt net zo absurd als ‘vierkant wiel’ of ‘vliegende tuinslang’, maar toch. Levend Archief – het dient geschreven met hoofdletter! – is de vereniging van sympathisanten van het stadsarchief.
Dat gezelschap, dat zichzelf bijzonder serieus neemt, viert dit jaar trouwens zijn dertigste verjaardag. Dat feest kwam hier onlangs al even ter sprake, maar wij vonden een grondige reden om er nog een keer op terug te komen.

Na grondig onderzoek der archieven kwamen wij namelijk tot de conclusie dat de stichting die vandaag dertig jaar bestaat, twintig jaar geleden haar tienjarig bestaan vierde. Verrassingen zijn van alle tijden! En ook bij die verjaardag werd uitgepakt met schone initiatieven. Of wat dacht u van een tentoonstelling en … een doos?

‘Topstukken uit het Stadsarchief Brugge’ stond op de affiche èn op een sjiek doosje. Een soort gestileerd archiefdoosje was het, met daarin losse dossiertjes over elk van de tien stukken op de expositie. Wie zo’n souvenir meenam, kon thuis nog nagenieten van wat er te zien was.
Ondergetekende koestert tot vandaag nog altijd dat kleinood. Niet elke dag, een mens heeft meer te doen, maar het blijft een bijzonderheid in zijn collectie Brugge-spullen.

Dat komt door één van de blikvangers op de tentoonstelling. Een affiche, wat had u verwacht? En nog wel eentje van Flori Van Acker, de godfather van de Brugse affichekunst. Nou ja, eentje, een buitenmaats ding, ze is net niet zo hoog als de verzamelaar die ze sinds een tijd in huis heeft. Al is het niet dat formaat dat haar tot pronkstuk van zijn collectie maakt. Wel haar artistieke kwaliteit, de verrassend goede staat waarin ze meer dan een eeuw doorstond èn haar zeldzaamheid. En om wat ze aankondigt, natuurlijk.

De affiche verscheen in het straatbeeld in de zomer van 1907. In de annalen van Brugge blijft dat jaar voor altijd geblokletterd als hèt moment waarop onze stad zich opmaakte voor de grootste remonte sinds de neergang van haar haven in de late middeleeuwen. De lang verwachte inhuldiging van de nieuwe haven, die we vandaag kennen als Zeebrugge, was een feit. Daar kwamen een heleboel feestelijkheden bij kijken, met de tentoonstelling rond de Orde van het Gulden Vlies als uitschieter.
In zijn atelier in de Korte Vuldersstraat ontwierp Flori Van Acker voor die expositie twee verschillende affiches. Dit is er één van, de andere is gedrukt in het handiger standaardformaat en om die reden vandaag net ièts minder zeldzaam.

Wat Van Acker toont op die buitenmaatse affiche? Wel, we hadden het hier net nog over hoe tijdsgebonden woordenschat kan wezen. Daarom laat ik de beschrijving van de affiche graag over aan Maurits Van Coppenolle. In de jaren dertig schreef de heemkundige een boekje over Flori Van Acker. En zoals hij over de affiche vertelt, dat wil ik de lezer niet onthouden.
Gaat u er rustig bij zitten. Ziehier, compleet mèt oude spelling, de charme van een vergeten woordenrijkdom.

“Nog schitterender is dit plakkaat van de Gulden Vlies-expositie, waarop Filips de Goede de orde van het Gulden Vlies stichtende, is uitgebeeld.
De monarch legt zijn eed af op het open evangelieboek, gehouden door de bisschop.
De hertog, in zijn scharlaken mantel gehuld, is waarlijk majestatisch. Dit figuur maakt zich glansrijk los van het geheel, wijl den bisschop, met waardeering, maar gezag-bewust, naar den hertog buigt.
Voor een brandvenster en een muur waarop de blazoenen van Filip’s staten worden weergegeven, groepeert de flink samengestelde achtergrond de geestelijkheid,
de vaandeldragers, de herauten. Twee schildknapen, de wapens van Bourgondië dragende.
En een prelaat, die een kussen met reliek houdt.
Als men van een meesterwerk in dezen trant spreken wil, is de Gulden Vlies-plakbrief er zeker één van oorspronkelijkheid, samenstelling en uitvoering.”

Voilà, zo hoort u het ook een keer van een ander.
Hoe zeldzaam zo’n affiche is? Wel, ’t vergde toch een heleboel jaren vooraleer ik er eentje kon toevoegen aan mijn verzameling. Op de tentoonstelling in het archief, die van twintig jaar geleden dus, werd ze getoond als een samengevouwen document, ingeplakt in een album dat in de dagen van de inhuldiging van de haven met veel zorg werd samengesteld door Edmond Gilleman, een gedreven stadsambtenaar.

En tot mijn niet geringe verbazing is ze in het Gruuthusemuseum, in de zaal waar neogotiek aan bod komt, te zien samen met een andere affiche van Van Acker … in herdruk. Namaak, jawel, en dat zie je van meters ver. Het hele Gruuthusepaleis ademt neogotiek, die zaal nog meer dan andere. En midden al die kostbare stukken valt je oog op twee reproducties, glimmend als een prent in een kleuterklas. Klopt het, wat navraag ons leert, dat één en ander verband houdt met de gevoeligheid van het originele werk voor daglicht? Of heeft zo’n dubieuze keuze van doen met het simpele feit dat Musea Brugge geen origineel in huis heeft? Pakt een museum dat zichzelf respecteert uit met namaakstukken?
Flori Van Acker’s affiche verwijst naar ijkpunten in de geschiedenis van deze stad. De inhuldiging van haar nieuwe haven, één van haar spraakmakende tentoonstellingen èn de stichting van de Orde van het Gulden Vlies.  Brugge verdient beter. Flori Van Acker, ook jij verdient beter.
Zoiets vaststellen in één van onze gerenommeerde musea … Mijn beste Flori, dat was heftig!