Voor alles is een markt, Eddy Wally wist het al in zijn tijd. Er is een markt voor sjakossen en een markt voor liedjes. Ook voor onnozele liedjes. Ge moet de mensen niet onderschatten, maar vooral ook niet overschatten. Eddy Wally, een slimme sloeber, wie zal het zeggen? Waarom ik mij dat afvraag? Wel, hierom. Op zaterdagochtenden was wachten op de bus die ons naar Brugge bracht nèt iets minder saai dan op andere schooldagen. Ja, ’t is even geleden waarover we vertellen, er was nog school op zaterdagvoormiddag. Op zo’n ochtend keken we bij de bushalte uit tot ‘hij’ langs kwam. Neen, niet onze lijnbus, daar was niks bijzonder aan. Maar zo’n vijf minuten voor die bus ons oppikte was er altijd wel eentje die uitriep: ‘Ja, mannen, hij is daar!’ En dan dat moment van gespeelde blijdschap. Want langs kwam een buitenmaatse, witte bestelwagen. Een tweetal mensen voorin en achter het stuur … Eddy Wally! Dè Eddy Wally! En ’t strafste van al, hij wist dat wij er stonden, elke week. En dat we naar hem zouden wuiven. En wij wisten dat Eddy ons geveinsde enthousiasme met een brede tandenborstelglimlach en pontificaal wuivend zou beantwoorden. Lichte hilariteit, ’t was ons weer gelukt om hem te laten geloven dat het troepje pubers aan die bushalte naar hem opkeek. Er was zo’n zekerheid, Eddy Wally, daar hoorde je mee te lachen! Of wist Eddy beter?
Stel je voor dat je je auto niet op de Markt kan achterlaten!
Samen waren we op weg naar Brugge, wij naar school en Eddy en zijn wederhelft naar de zaterdagmarkt. Hij had er een liedje over, ‘Als marktkramer ben ik geboren’, het was één van zijn klassiekers. – Terloopse dienstmededeling voor lezers die geboren zijn na de invoering van de Euro: Eddy Wally uit Ertvelde was één van ’s lands meest bekende charmezangers. Bestond het woord ‘smartlap’ niet, hoorde het alleen al voor Eddy’s repertoire bedacht te worden. Maar Eddy Wally was dus ook marktkramer … – Iedereen vond Eddy Wally wat belachelijk, lichtjes simpel van geest. Was hij dat? Of speelde hij gewoon dat spelletje mee? Was er immers niet een markt voor alles? Eddy reed met zijn bestelwagen de Langestraat in, ’t was in de schaduw van het belfort dat hij zijn sjakossen verkocht. Op zaterdagochtend werd de Markt ingepalmd door de wekelijkse markt. En dus mocht je op die ochtend niet parkeren op het plein. Op alle andere dagen wel, ge ziet dat van hier! Stel je voor dat je je auto niet op de Markt kon achterlaten, ’t zou wat zijn!
En toch, tijden veranderen en ook de manier waarop we met verkeer omgaan. Laat ons de klok een keer een heel eind doordraaien. Van onze schooltijd naar ’t begin van de jaren negentig, dertig jaar geleden. Hou u vast, want Brugge bedenkt een nieuw verkeersplan. Een héél nieuw plan. Want ineens kan je niet meer zomaar met je auto de stad doorkruisen, er komen verkeerslussen. Niemendal meer doorheen het centrum. Kom je bijvoorbeeld langs de Steenstraat naar de Markt, kan je niet meer over de Burg naar de Kruispoort. Je moèt de Wollestraat in. Meer zelfs, op de Markt geraak je vanuit de Steenstraat niet meer op de vertrouwde parkeerplekken aan de voet van het standbeeld! En de Langestraat? Die is ineens geen tweerichtingstraat meer! En in sommige straten mag je nu met de fiets wèl in beide richtingen.
Iedereen enthousiast? Bijlange niet! ’t Stad doet zijn best om zijn inwoners mee te krijgen in dat denkspelletje. Sommige van die inwoners hebben daar weinig zin in. Affiches voor en affiches tegen, maar het lussenplan blijft. Maar wacht, we zijn er nog niet. Want vijf jaar later, zomer 1997, maken we iets nóg straffer mee! Schrappen ze toch wel alle parkeerplaatsen op de Markt, zeker! Het hele plein wordt heraangelegd. In de Bank Brussel Lambert loopt voor die gelegenheid een tentoonstelling over de geschiedenis van het marktplein.
1997, feestelijke heropening …
En bij de heropening van de autovrije Markt staat Raymond van het Groenewoud op het podium èn de immens populaire Helmut Lotti, ’t zijn de dagen van ‘Lotti goes classic’. Neen, Eddy Wally staat niet op de affiche. Autoverkeer, na al die jaren zijn we er nog niet uit. Nog lang niet. We bakkeleien naarstig door. Maar kijken we achterom, zien we waar we vandaan komen. En waar sommigen zich ooit druk om maakten. Want stel dat de klok die we daarnet doordraaiden ons terugbrengt naar de tijd vóór al die nieuwigheden. Weg met die lussen en de Markt weer lekker één grote parking. Reken maar op een forse affichecampagne van wie niet akkoord is. Dezelfde lieden van toen? Met een slogan in de zin van ‘Broodroof, winkelroof, jobroof!’. Eddy had gelijk, er is een markt voor alles. Ook voor voortschrijdend inzicht is er één. Die van Brugge, bijvoorbeeld.
Ha, wie we daar hebben! Soms is een mens redelijk content om iemand terug te zien. En ’t helpt als dat weerzien wederzijds is èn een tijd geleden. Zoals Richard en ik mekaar op een dorstige middag treffen op een terras bij het Astridpark, ofte den Botanieken Hof. Of je dat met hoofdletters schrijft, de bijnaam van zo’n park, wil ik vernemen maar mijn terrasgenoot heeft er geen idee van. Dat ook Richard niet op alles een antwoord weet is een geruststelling, bemerk ik en om dat te vieren wenkt hij de garçon. Een glas inspiratie helpt om ons te herinneren, alsof we er zelf bij waren, hoe en waarom de stad lang geleden den Botanieken Hof aanlegde.
Kinders Onze babbel brengt ons naar het midden van de jaren achttienhonderd. De gronden van het voormalige minderbroederklooster komen van pas voor een park waar de betere burger zich flanerend kan vertonen. Engelse landschapstuinen zijn hèt ding en er wonen nogal wat Engelse families met centen in Brugge, dus Engels zal het worden! Compleet met glooiende landschapslijnen, een waterpartij, een kiosk. Plek van rust en orde, ook, blijkt uit de zorgvuldig geformuleerde betrachtingen van stedelijke hogerhand. ‘De kinders mogen er aan hun zelven niet worden overgelaten, nog zich overgeven aen enig spel dat de wandelinge zoude konnen belemmeren’. Da’s gesproken, zie!
Jaren komen, jaren gaan en den Botanieken Hof blijft bestaan, ook lang nadat het domein tot ‘Koningin Astridpark’ is herdoopt. Ik vertel Richard dat ik mij in het park van mijn jonge jaren een zomers feest herinner. Hij weet wat ik bedoel, het was de Pandtfeeste. Eigenlijk, aldus Richard, was dat een kopie van wat al eerder in Assebroek doorging. In de jaren zeventig was daar het ‘Zeven Torenfestival’ een zomers muziekweekend met veelal kleinkunst op de affiche. Dat florerend feest, waaraan de plaatselijke middenstand zijn batjesmarkt koppelde, hield het een heleboel jaargangen vol.
Maar toen in 1979 in het Astridpark de Pandtfeeste opstartte, was dat eigenlijk gewoon copy-paste de Zeven Torentjes. Muziek op een podium, gekoppeld aan enige inbreng van de lokale handelsgebuurtekring, zo vertelt de affiche. En die Pandtfeeste , weet Richard, intrigeerde op haar beurt burgemeester Frank Van Acker. En aldus contacteerde de burgervader de initiatiefnemer van de Pandtfeeste. ‘Gij zijt de geschikte man om iets groots te organiseren voor de Brugse werkende mens, met veel uitstraling en een programma zoals alleen in grote casino’s te beleven valt!’, luidde de opdracht die de stedelijke voorman meegaf aan Piet Perneel.
‘Tiens’, merk ik op, ‘De Piet Perneel die jaren eerder als presentator de verkiezingsavonden van CVP-er Michel Van Maele aaneen babbelde?’ Die Perneel zette zijn schouders onder het idee van socialist Van Acker en zo kon je in de zomer van 1980 op de Burg naar de eerste editie van Showburg. We laten de ober nog iets aanbrengen want ’t is echt tropisch warm aan het worden. Vama Veche komt nog ter sprake. Dat festival, hier in het park, leek op het Cactusfestival van toen dat in dat andere park nog gratis was.
Hoe dan ook, het doet den Botanieken Hof goed dat het domein af en toe een keer ferm wordt wakker geschud, is de conclusie van ons zomers overleg dat we afronden met andermaal een glas. We zien mekaar nog, spreken we af en ik wandel het park in, naar mijn fiets die aan de Magdalenakerk op mij wacht. Dit blijft toch echt wel een schilderachtige plek, bedenk ik en besef dat het gerstenat van daarnet mij een handje helpt bij ’t zien van zoveel schoonheid. Een mens wordt mild op zo’n keren. Ik groet twee jongelui die nonchalant achterover leunen op van die groene parkstoelen. De ene knaap knikt mij vriendelijk toe. Zijn makker merkt mij niet op, concentreert zich op het slordig gerolde sigaretje dat hij opsteekt. Neen, ’t is geen Belga die hij rookt, merk ik. ‘De kinders mogen er aan hun zelven niet worden overgelaten’ …
Sepia Met lichte tred wandel ik verder, langs de vijver naar de kiosk toe. En ziet, die laatste Straffe Hendrik van daarnet smeedt een complot met de almaar zwoeler aanvoelende middag. En het park speelt het spel mee. Het trakteert mij op iets vreemds. De loden zon weegt zwaar op het voorjaarsgroen dat langzaam zijn kleuren inwisselt voor een oud sepia. In de verte hoor ik de beiaard. Zingt die zijn vertrouwde kwartierdeuntje achterstevoren? Het is het moment waarop ik door heb dat het oude park mij meeneemt, heel even terug in de tijd, wel honderd en meer jaren ver.Naar een zondagmiddag van toen. Op de kiosk speelt een strijkkwartet een aardig deuntje. Bij de waterpartij kuieren deftige lieden. Arm in arm wandelen een jongeman en een meisje mij tegemoet. Een frêle dametje, haar kokette, bloemige kleed ritselt over de kiezels van de kasseien. Zij laat zich de belangstelling van haar gezel welgevallen. De jongeman, in strak maatpak, gunt haar
… het park dat langzaam zijn voorjaarskleuren inwisselt voor een oud sepia …
vanonder zijn vakkundig opkrullende moustache een innemende glimlach. Maar wacht een keer, lijkt hij niet héél erg op Richard, mijn drinkgezel van daarnet? Hoewel, jonger van jaren en met meer allure. Een heer, kortom. Met, zoals het jongeheren van stand betaamt, enkel oog voor zijn charmante gezelschap. Bij de kiosk houden ze halt en achter haar parasol trakteert hij het giechelende meisje op een steelse zoen. Verderop bemerk ik de pastoor van de Magdalenakerk. Terwijl hij zich ter kerke rept, richt hij een strenge, afkeurende blik naar de verliefde tortelduifjes. ‘De hedendaagsche jongelieden en hunne zedeloze verdorvenheid, waar gaat dat naartoe!’, zie ik hem denken. Ik geef hem overschot van gelijk.
De jaren zeventig waren jong en wij ook en in onze kamers rook je nog de patchouli van de flowerpower. Snotneuzen waren we, nieuwsgierig, ongeduldig en op ontdekking! Wat we zo allemaal ontdekten? Kom nou, waarde lezer, u bent ook jong geweest! Al willen wij over één ding graag wat vertellen. Met plezier zelfs en een flinke scheut heimwee. Over onze ontdekking, namelijk, van muziek. Muziek die meer om het lijf had dan de dingedongdeuntjes op de radio van alledag. Ja, we keken naar TopPop op de Nederlandse televisie, Ad Visser in zwartwit, maar stilaan leerden we ook muziek kennen die ruimer ging, veel ruimer.
Dweepte je met ‘progressieve muziek’, dan scoorde je bij de vrienden. En, hoopte je stil, ook bij je vriendinnen. Wat er ‘progressief’ was aan die muziek kon niet één van ons echt uitleggen, maar wat er niet bij hoorde, dat wisten we wel. Langspeelplaten lang luisterden we, schouder aan schouder rond de platendraaier van een vriend of rond die Philips-bandopnemer waarop van die handpalmgrote, bruine magneetbanden draaiden. ’s avonds zochten we op onze transistorradio gretig naar Radio Caroline, de Engelse piratenzender waarop je hoorde wat fraais er allemaal groeide en bloeide. En waar ze vertelden over festivals. Er hing iets magisch, een beloftevolle sluier over dat woord ‘festival’. En op een keer konden we ‘Woodstock’ gaan zien! Woodstock, de film, stel je voor! Een jeugdbeweging, de KSA of de Chiro, had ‘m in huis gehaald. Tot die avond waren onze helden enkel foto’s op platenhoezen of in ‘den Humo’. En ineens zagen we ze op het podium! The Who en Ten Years After, Jimi Hendrix en Crosby, Stills & Nash en nog een boel roergangers! Een adembenemende avond lang zat je niet in dat parochiezaaltje in Sint-Michiels maar op die iconische festivalweide, ergens in Amerika.
Met veel tijd en boterhammen groeiden we op in een almaar veranderende wereld. Een wereld waarin festivals stilaan iets van hier werden. We gingen naar ‘Rock Torhout’ en wat later in eigen stad naar het elk jaar groeiende ‘Cactusfestival’. En sindsdien komen en gaan grote en kleinere muziekfeesten, een hele resem. ‘Rudrock’ en ‘Dudstock’, ‘Redrock’ en
‘Thoprock‘, ‘Vama Veche‘ en ‘Campo Solar’, ‘Elements’ en ‘Burgrock’, ze lijken op mekaar en verschillen van mekaar gelijk een Cerclesupporter en een Clubzot. Maar allemaal noemen ze zichzelf festival. En dan was en is er ook nog Zeebrugge. Door de jaren heen werd het strand daar ingepalmd door muziekdagen met vaak heel veel volk. Als we de hele muzikale reutemeteut van Zeebrugge op een rij zetten, komen we langs het ‘Belga Beach Festival’ dat ‘Axion Beach Rock’ werd, langs ‘Polé Polé Beach’, ‘We Can Dance’ en ‘Bomboclat’. En hou u vast,
komend weekend gaat in Zeebrugge weer zoiets door! Het is nieuw en het heet ‘Live is Live’ en je bent er drie dagen mee zoet. Met best wat klinkende namen en, met de weergoden in goeie doen, mogelijks weer heel veel toeloop. Festivallen, het werkwoord, sinds lang doen jong èn oud daar vrolijk aan mee. Wie jong is, gewoon … omdat ie jong is. En wij, oudjes, omdat we ons jong zijn toch zo graag wat willen aanlengen. Al is dat tegen beter weten in. Want wat onze jonge dagen ècht spannend maakte, dat komt nooit meer weer … die rusteloze nieuwsgierigheid en wat je er allemaal mee ontdekken mocht.
Hoe het begint? Met een kale muur in een school. Een school in een stad. Kom je er op een stil uur over de speelplaats, hoor je de beiaard zingen, zó middenin de stadskern ligt die school. En daar begint, vele beiaarddeuntjes geleden, deze jongen aan zijn bescheiden loopbaan. Een loopbaan met als ‘thuisbasis’ een lokaal dat ze in de school “de drukkerij” noemen. Dat heeft van doen met het allegaartje van spullen dat er staat. Kopieermachines, een toestel om in te binden, een papiersnijmachine, die dingen. Nogal wat leerlingen kennen die meneer van de drukkerij als “den drukker”, eerder dan bij zijn naam. En de school wordt een plek waar hij zichzelf kan zijn, midden collega’s en leerlingen met wie het doorgaans goed opschieten is. Een dagtaak waarin een mens zichzelf kan vinden, dat soort dingen maken het bestaan draaglijk. Maar ’t zijn ook nog de dagen waarin wie op een school rondloopt, veelal met een bijnaam door ’t leven gaat, een ‘lapnaam’ zoals dat in ’t Brugs heet. En ook onze protagonist valt die eer te beurt. Giechelend, zoals je dat van scholieren verwacht, noemen ze hem ’t kaboeterke. Daar kan hij mee leven, er circuleren in schoolmiddens minder vleiende namen. En hij kan er nu eenmaal weinig aan verhelpen dat zijn gestalte niet uitnodigt om als ‘de reus’ omschreven te worden.
Dat lokaal van hem is een eenvoudig oord, maar het is van hem en dat voelt goed. Een hoog raam zorgt voor daglicht. Muren, in beslag genomen door kasten en stapelrekken vol papier. En die ene hoge, kale muur. Jammer eigenlijk, zo’n lege muur, meent hij.
En dan, op een keer in een voorjaar. In de stadsbibliotheek loopt een tentoonstelling. De expositie heet ‘Middeleeuwse handschriften uit Ter Doest’, dus dat ze over middeleeuwse handschriften uit Ter Doest gaat ligt redelijk voor de hand. En ook dat de drukker uit die school een kijkje gaat nemen. Wie hem kent, weet dat hij iets heeft met zo’n oude verhalen . Terloops neemt hij een affiche van de tentoonstelling mee naar huis. ’t Is iets met een detail uit zo’n perkamenten boek. Hij zal er nooit iets mee aanvangen maar wat maakt het uit, zo zit hij nu eenmaal in mekaar, hij is goed in dingen opzij leggen. Maar de volgende ochtend, de schooldag is nog vers, bedenkt hij, zo’n affiche over oude boeken, is dat niet iets voor in ‘zijn’ drukkerij? En heeft hij thuis niet nog zoiets liggen?
Wat hebben de meeste dingen die we op zolders bewaren gemeen? Dat er veelal geen enkele reden is om ze te bewaren, behalve … het bewaren zelf. En dus is het even zoeken tussen allerlei andere overbodigheden vooraleer in het vale licht van zo’n zolder de affiche tevoorschijn komt. Ze is van een handvol jaren geleden, ook van een tentoonstelling in de bib. Over incunabels, zo noemen ze boeken van de eerste generatie drukkers in de vijftiende eeuw. Voilà, dat zijn er twee. Twee affiches over oude boeken. Goed voor twee kaders aan die muur in de drukkerij. Maar twee, is dat niet wat pover? Zou ’t niet een stuk fraaier presenteren met nog een derde bij? Op zoek, dus. Naar de derde affiche … Liefst eentje dat ook naar boeken of drukkunst verwijst. Op rommelmarkten, soms in een tweedehandswinkel. Bij vrienden en kennissen. Maar je zoekt niet altijd wat je vindt. En zo groeit thuis stilaan een stapeltje affiches. Over tentoonstellingen. Over een stoet, een concert, eentje over een oude processie. Over alles en nog wat. Maar niemendal over boekdrukkunst. Tot op een keer, een herfstige middag, ’t kan ook een avond geweest zijn. De zoeker zit dat stapeltje te doorbladeren, achteloos, zijn gedachten in ’t vage. Maar wacht een keer! De
Op zoek, dus, naar de derde affiche …
meeste van die affiches hebben wèl iets gemeen! Bijna allemaal hebben ze iets met Brugge! En dan is er die ingeving, simpel zoals goeie ingevingen dat veelal zijn. “Is er eigenlijk wel iemand die affiches over Brugge verzamelt? Alle affiches omtrent Brugge, waarom niet?” En een zoektocht begint.
Het is alweer even geleden dat de drukker de schooldeur voorgoed achter zich dicht trok, maar hij gaat er nog graag langs. Voor vertrouwde babbels met vertrouwde collega’s, tussen leerlingen wiens naam hij niet meer kent en die hem niet meer kennen. Niet als ‘den drukker’ en al helemaal niet met die bijnaam van toen, scholieren doen vandaag niet meer aan bijnamen. En weer thuis gekomen koestert hij Brugse affiches, dag na dag. Affiches in kaften, kokers en kaders, een kamer vol. Affiches over van alles, maar allemaal over Brugge. Van het meest prestigieuze kunstproject tot de fuif in de kroeg om de hoek. En van recente tot hele oude, vooroorlogse. Tienduizend stuks? We zeggen maar wat. Het kunnen er ook elfduizend zijn. Affiches die hij toont op een website, op een tentoonstelling af en toe, een Facebookpagina en cursiefjes in een lokale krant, een blog ook. Een verzameling waaruit stilaan een portret groeit van onze stad … ‘Brugge in affiches’. Wat het leven aardig invult? Een dagtaak waarin een mens zichzelf kan vinden, toch?
’t Was een loopwedstrijd voor alle leerlingen van het college. Onze klasgenoten die thuis waren in Brugge wisten meteen waarheen, toen onze titularis voorstelde om met de hele klas mee te gaan, die woensdagnamiddag. Maar wij, jongens van een buitendorp, hadden nog nooit van het Waggelwater gehoord. Een steenworp van de binnenstad lag dromerig een ruime waterplas tussen uitbundig groen waar een koele wind doorheen waaide. Een onverstoorde plek, in die prille jaren zeventig was in de velden erom heen nog lang geen sprake van de KMO-zone die we vandaag Waggelwater noemen. Het kanaal naar Oostende, vlakbij, was een trage lijn door stille landerijen, pas veel later zou verderop een luidruchtige snelwegbrug de vaart overspannen. Zo’n loopnamiddag was voor de sportievelingen onder ons een buitenkansje om zich te meten met andere rappe knapen. Maar voor de meesten volstond één toer rond een vijver die een stuk uitgestrekter bleek dan we aanvankelijk inschatten. We hingen nog wat rond, keken naar de
Een steenworp van de binnenstad lag dromerig een ruime waterplas tussen uitbundig groen … – afbeelding ‘Beeldbank Brugge’ –
boten die langs het kanaal op en af voeren. Met vlakbij het clubhuis van de ‘Sport Nautique’, de roeiclub. Een buitenmaatse berghut, lang geleden vanuit de Alpen hierheen afgedwaald.
– afbeelding ‘Beeldbank Brugge’ –
Maar wat mij van die middag het meest zou bijblijven was de hoogst verrassende aanblik van wat aan de overkant van het kanaal opdoemde. Achter de bomen bij de dijk reikte torenhoog een immense nieuwbouw naar de grijze lucht. Huizenhoge kranen hielden zich tegen het bouwwerk overeind. Het platteland en die vaart, en dan ineens, middenin dat ongerepte landschap, zo’n betonnen reus. Groter kon je een contrast amper bedenken.
Eén van ons wist dat dit ’t nieuw hospitaal zou worden. ‘Nieuw hospitaal groeit steeds hoger’, meldde in die dagen het Brugsch Handelsblad, ‘Nu reeds indrukwekkend, wat wordt het wanneer het straks kant en klaar is?’ Toen een handvol jaren later het nieuwe Sint-Jan werd ingehuldigd, was Brugge geïmponeerd door zijn nieuwe kliniek. Groter kon moeilijk, veel groter dan het een tiental jaren eerder geopende Sint-Lucasziekenhuis in Assebroek. Wel ontlokte de grootse inkomhall van Sint-Jan nogal wat commotie. Zo prestigieus, waar is dat goed voor? Wat heeft dat niet gekost, zeg! Maar de nieuwe kliniek was nodig, het uit zijn bakstenen voegen groeiende Sint-Janshospitaal in de binnenstad voldeed al lang niet meer, daarover was de hele stad het eens.
In de vijfenveertig jaren die sindsdien verstreken, passeerden op de vaart ontelbaar veel boten heen en weer tussen Brugge en Oostende. In de kliniek die destijds oprees midden de velden van Sint-Pieters werd een niet te tellen rij kinderen geboren, mochten talloze zieken genezen. En zijn, helaas, ook mensen overleden. Het leven, hé.
Het landschap in de omgeving van de kliniek is indringend veranderd en dat geldt ook voor het ziekenhuislandschap in het Brugse. Maar sommige dingen blijven. Want in dezelfde krant die zich destijds verbaasde over dat indrukwekkende bouwwerk dat ons nieuwe hospitaal zou worden, schrijft deze week een ook wat verbaasde verslaggever. Hij brengt verslag uit over de vraag van dokters van onze twee klinieken. De artsen wijzen, in het belang van de patiënt, op de nood aan meer samenwerking tussen de twee huizen. Maar er is, zo weet de man van de krant, terughoudendheid vanuit de raden van bestuur. Ideologische tegenstellingen, vooral? Of klinkt daar iets door omtrent redelijk begeerde en zodoende moeilijk te verdelen mandaten in die raden? De tijd verandert vele dingen. Alleen de mens met zijn kleine kantjes, die blijft zijn eigenste zelve. Dat zingt de wind in de kruinen van de oude, levenswijze bomen aan het Waggelwater. Dat doet hij net zo onverstoord als zovele zomers geleden.
Ze komen precies op tijd langs op deze blog, de twee meisjes Janne en Xylona. Al even was ik er mij van bewust dat de vertellingen die ik de lezer voorschotel veelal mannenverhalen zijn. De voorbije weken? Vertelsels over Jacob van Maerlant en Arno, over een jarige archivaris en over Willem van Saeftinge. Namen van vrouwen laten zich enkel met een vergrootglas ontwaren. Maar deze week maken wij dus schoorvoetend een inhaalbeweging met een cursiefje waarin dames helemaal terecht de hoofdrol opeisen. Vrouwvolk aan het roer, Xylona, Janne, jullie verzetten de bakens van deze blog!
… kozen ze er toch wel die van Janne uit, zeker!
Wie kwam lang geleden op het even lumineuze als simpele idee om elk voorjaar twee kermisaffiches te sieren met een kindertekening? Mocht die creatieve ziel zich kenbaar maken, zit ondergetekende klaar op een Brugs terras om hem of haar te trakteren op een Brugse Zot of ander lekkers. De reden? Een map in mijn collectie, gevuld met Meifoor-affiches, zowat het meest guitige van mijn hele verzameling! Jaar na jaar laat die map zich aandikken met elke keer twee nieuwe affiches. Behalve de voorbije paar lentes, die moesten wij zonder Meifoor en zodoende zonder warmkleurige kindertekeningen doorkomen.
… ook haar klasgroep kon dankzij Xylona een hele middag de bloemetjes buiten zetten op het Zand!
Doch dit jaar is het weer volop kermisleute op het Zand! Met op elk van de twee affiches weer zo’n sprankelend campagnebeeld. Tekeningen, door een ongetwijfeld vakkundige jury geselecteerd na een tekenwedstrijd in een heleboel Brugse basisscholen. In de Zonnetuin op Sint-Kruis, onder meer, waar onder meer de jongens en meisjes van het zesde leerjaar zich aan het werk zetten. De ene leerling al met meer enthousiasme dan de andere, ge ziet dat van hier. Maar Janne Engels is een meiske van de creatieve soort en dat bleef niet ongemerkt. Want uit de allicht honderden tekeningen die de jury binnenkreeg kozen ze er toch wel die van Janne uit, zeker! Wie daarop het meeste trots is, Janne of haar mama Eveline die op dezelfde school les geeft, valt moeilijk uit te maken. Maar ook Janne’s klasgenoten kunnen hun geluk niet op. Want wat dacht je van een hele klas, een middag lang gratis op alle attracties die je kan vinden op de Meifoor? En bovendien prijkt dat olijke kunstwerk van Janne op de affiche van de kermis! Op één van de affiches, want met eentje nemen ze bij de Meifoor dus geen genoegen.
En zo komt het dat ook in Lissewege groot nieuws de ronde deed. Ook in het altijd al artistiekerige polderdorp kreeg dankzij de Meifoor jong grafisch talent de kans om met schoon werk uit te pakken. Xylona Gevaert zit in het derde leerjaar van basisschool Ter Poorten en
toen we directeur Hilde Clemmens aan de telefoon kregen liet zij er geen twijfel over bestaan, de school is in de wolken met de prijs! En ja, hoor, ook haar klasgroep kon dankzij Xylona een hele middag de bloemetjes buiten zetten op het Zand! En er zijn er wel meer die het jonge tweetal dankbaar mogen wezen. Heel Brugge mag content zijn met Xylona en Janne! Omdat zij ons vanop talloze affiches, overal doorheen de stad, laten meegenieten van hun frisse kijk op de Meifoor! Bedankt, jongedames, om onze lentedagen nóg bloemiger in te kleuren. En terloops ook om de vrouwelijke klemtoon waar deze blog echt wel aan toe was! Brugge oogt fraaier met jullie Meifoorkunst, meisjes aan de macht! En de Meifoor, de stad is wat blij dat ze terug is! Trouwens, die laatste zin wijst mij er ineens op … het woord ‘Meifoor’ is vrouwelijk!
Er waren drie muren met een bijna mythische reputatie. Op de speelplaats van onze lagere school praatten wij over de Muur van Geraardsbergen, imiteerden daarbij de bravoure waarmee onze vaders dat deden. Want van hen hoorden we van de coureurs die de Muur beklommen in de Omloop Het Volk. Herman Van Springel won die koers en ’t jaar daarop Roger De Vlaeminck, weet je nog? En Eddy Merckx! En er was de Muur van Berlijn, die beklom je beter niet. Die kwam wel eens ter sprake in ’t avondnieuws op de televisie die we nog niet lang in huis hadden. En op school vertelde de meester erover. Telkens het over de oorlog ging en bij onze meester ging het vaak over de oorlog. Dat zijn vader had gevochten in de eerste, de Grote Oorlog, was daar niet vreemd aan.
En dan was er nog de Muur van Zeebrugge. Op de prentjes van Chocolade Jacques zag hij er al redelijk indrukwekkend uit. Maar onze meester was nogal van grote verhalen, toen hij vertelde over dat bouwwerk kwam het ons voor als het achtste wereldwonder. Die havenmuur loopt bijna drie kilometer ver in zee, jongens, drie kilometer!En toen ze hem bouwden, lang geleden, deden ze dat met de grootste kraan van de wereld! De kleine jongens die hij met zijn vertelling meenam, keken met grote ogen naar de prenten die de meester toonde. Mag het verbazen dat één van onze schoolreizen ons daarheen bracht? En dat lichte
teleurstelling ons deel was, toen we dat summum van het menselijk kunnen met eigen ogen aanschouwden? De havenmuur wàs indrukwekkend, maar niet zo hoog als die uit de verhalen van de meester. En de vuurtoren op het verre uiteinde veel bescheidener. Maar we hadden gedroomd en dromen heeft ook zijn waarde. Sinds zijn bouw kreeg de havenmuur van Zeebrugge veel meer te verduren dan alleen de ontelbare baren die dag en nacht hun hoofd braken tegen zijn weerbarstige trots. Met de feestelijke inhuldiging van Zeebrugge, in de zomer van 1907, zou het oude Brugge na eeuwen weer aansluiting vinden met een wereld vol economische mogelijkheden. Het liep anders. Heel anders. De Muur van Zeebrugge kreeg amper de kans om te wennen aan zijn plek in de branding, toen de oorlog, die van de pa van onze schoolmeester, ontbrandde. De Duitse bezetter maakte ondankbaar misbruik van de pas gebouwde haveninfrastructuur. De akelige onderzeeërs waarmee ze de Engelse vloot aanvielen palmden de haven in. Bij het einde van de grote wereldbrand was er de legendarische poging van de geallieerde troepen om de havengeul te blokkeren met gezonken schepen. De naam van de oorlogsbodem die daarbij werd ingezet, de Vindictive, de meester sprak hem uit met de eerbied van de ware bewonderaar.
… de oorlogsbodem die daarbij werd ingezet, de Vendictive …
Aan de oorlog kwam een eind maar voor Zeebrugge braken moeilijke jaren aan. Jaren waarin bleek dat de haven wat verweesd lag te wezen, met te weinig ontsluiting naar het achterland. Met achter zijn rug een stad waar het woord ‘industrie’ niet met hoofdletter werd geschreven. En weer kwam een oorlog en weer zuchtte de haven. Het duurde tot de jaren zestig die wij sleten op de harde banken van onze lagere school, vooraleer Brugge stoute plannen durfde en mocht ontplooien. Ik herinner mij, we waren inmiddels op ’t college in de stad verzeild, een diavoorstelling over grootse nieuwe plannen. Een nieuwe wind zou over de haven waaien. Die wind kwam er, en nog een tweede keer veel uitbundiger in de jaren tachtig. Sindsdien eist Zeebrugge zijn plaats op.
En de oude Muur? Die kreeg het benauwd. Kijk waar we staan, vandaag. In de weids uitgebouwde haven, die zich als een nijptang vastbijt in de Noordzee, vind je met wat goede wil wat ooit door onze meester werd voorgesteld als een onovertroffen kunstwerk, het povere restant van de Muur. Met nog zijn vuurtorentje dat met de nodige heropbouw twee oorlogen overleefde, beschermd monument midden een haven waarin het met heimwee terugdenkt aan alle schepen die het de zeesluis in loodste. Met vandaag tegenover zich een gasterminal, het woord bestond nog niet toen het torentje werd gebouwd. Met cruiseschepen die af en aan varen en minachtend neerkijken op de verlegen vuurtoren. En
met discussies over snelwegen, spoorwegen, binnenvaart en hoogspanningslijnen. Met onlangs op de kade belangrijke meneren en madammen die aankondigden dat Zeebrugge met de haven van Antwerpen … nou ja, in zee gaat.
Terwijl ik dit hier schrijf ….
Terwijl ik dit schrijf, ligt hier naast mij een knuist van een boek, ‘Brugge en de zee’. Het hoorde bij een tentoonstelling, veertig jaar geleden, in de stadshallen. Brugge pakt wel vaker uit met zijn haven. Meerdere keren ook met een tentoonstelling. Je steekt nog altijd wat op bij zo’n gelegenheden. Alleen niet meer zoals destijds op de schoolbanken, toen geen van ons, kleine mannen, in vraag stelde wat de meester wist. Het leven leert je te veel om nog te kijken met de ogen van het jongetje van toen, te horen met zijn oortjes. Maar laat vandaag een meester of juffrouw ergens te lande met de nodige panache verhalen vertellen over een haven of een andere bijzondere plek, en de avonturen die ermee verbonden zijn. En laat klein grut dan maar met open mond luisteren en dat meenemen naar later.
Nu het onlangs in het avondnieuws door de steevast betrouwbare Goedele Wachters werd bevestigd, weten we zeker dat ons vermoeden klopt. Het nieuwsanker had het over de jonge generatie die niet meer omkijkt naar Facebook. Het jonge grut, zo meldde Goedele, vindt nieuwe wegen. Er is Instagram en er is TikTok en wellicht nog vondsten waarvan ondergetekende het bestaan niet eens vermoedt. Uw dienaar, namelijk, is zelf niet meer van de meest jeugdigen. En dat is nu deel van het verhaal, zie. Want vandaag de dag komt iederéén langs op Facebook. En pa en ma, opa en oma die meelezen, zit je daar als jonge snaak op te wachten? Wegwezen, dus, van dat sociaal netwerk voor oudjes! Binnen afzienbare tijd legt de voorlaatste lezer van dat achterhaalde ding er het bijltje bij neer en dan is er voor de allerlaatste gebruiker ook niks meer aan. Waarna het lege Facebook zelfs geen plaats krijgt in de geschiedenisboeken, want tegen dan bestaan die ook niet meer.
In afwachting doet deze ouwe jongen zich geregeld tegoed aan diepzinnige wijsheden van zijn mede-Facebookbejaarden. Tot zijn niet geringe verbazing komt hij daar op een dag zelfs ene Jacob van Maerlant tegen. Echt waar, tik de naam van de ‘vader der Dietse dichtren algader’ in het zoekvakje en Facebook brengt u bij een pagina van de schrijver uit vervlogen tijden. Zelf werd hij voor die digitale dingen net iets te vroeg geboren, maar hij speelt hier wel de hoofdrol in een hoogst boeiende discussie. We vertellen daar zo meteen graag meer over, want het is ’t één en ’t ander.
… dan slaat een stenen Jacob u vanop zijn sokkel met zuinige blik gade.
Jacob van Maerlant, dus. Misschien is het lang geleden dat u in de lessen Nederlands leerde over de dertiende-eeuwse auteur die nogal wat mijlpalen op zijn naam heeft staan. ‘Der naturen bloeme‘, ‘Spieghel Historiael‘ en nog een boel klassieke werken. En al lezen wij die al lang niet meer, in onze contreien blijft hij prominent present. Een kwarteeuw geleden liep in Damme de redelijk indrukwekkende expositie ‘De middeleeuwse wereld op schrift‘, over van Maerlant en zijn immense oeuvre. En nuttigt u een glas op een terras in zomers Damme, dan slaat een stenen Jacob u vanop zijn sokkel met zuinige blik gade. Vlakbij is een straat naar hem genoemd, net als op andere plaatsen. Zo kreeg hij in Brugge, op Sint-Jozef, een zijstraat van de Dudzeelse Steenweg. We zien de schrijver aan het werk op één van de muurschilderingen in de gotische zaal van het stadhuis. En nog in Brugge werd zijn naam gegeven aan het ‘kamgebouw’, het gedrocht dat bij het station het plein aan de
balkonrotonde domineert. Architectuur waarmee ooit in stalinistische regimes prijzen werden gewonnen. Als ’t waar is dat van Maerlant onder de kerktoren van Damme begraven ligt, weten wij meteen waar hij zich omdraait in zijn graf.
En ja, dan is er dus dat hoogst boeiende twistpunt waarover wij net berichtten. Kenners zijn het namelijk sinds lang behoorlijk oneens over de levensloop van onze auteur. Over zijn twee levenslopen, eigenlijk, want wat de ene kenner stellig beweert wordt door de andere met nog meer stelligheid weerlegd. Een hoogst boeiend kluwen dat wij hier voor u graag op een heel kort rijtje zetten.
… op één van de muurschilderingen in de gotische zaal …
Het laaiende enthousiasme dat het traditionele levensverhaal van Jacob van Maerlant een kwarteeuw geleden ten deel viel had van doen met ‘Maerlant’s wereld’, een vuistdik boek van Frits van Oostrom. Aan de bevindingen van Hollander Frits, historisch letterkundige van opleiding, viel niet te twijfelen. Ingrediënten voor het schrijven van een bestseller? Een goed verhaal en dat vlot kunnen vertellen. Over hoe Jacob van Maerlant rond 1230 in het Brugse geboren werd en wellicht in de kapittelschool van Sint-Donaas zijn opleiding kreeg. Hoe hij op middelbare leeftijd helemaal naar het plaatsje Maerlant op het Hollandse eiland Oost-Voorne trok. Waar hij, meesterwerken schrijvend en onderwijzend, in dienst trad van Floris de vijfde, graaf van Holland en Zeeland. Frits van Oostrom windt er geen doekjes om: van Maerlant’s talent kwam tot bloei bij en dankzij onze noorderburen. En ja, zijn laatste levensjaren bracht Jacob door in Damme, waar hij overleed.
Tot zover Jacob’s eerste levensverhaal. Zijn tweede staat daar behoorlijk diametraal tegenover. Dat iemand uit de buurt van Snellegem zich hier op Facebook opwerpt als pleitbezorger mag niet verbazen. Op de pagina waarop hij dat verhaal bepleit komt het oude dorp namelijk héél nadrukkelijk op de voorgrond. Snellegem en … het zo mogelijk nog meer bescheiden Zuienkerke, of all places. Jacob zou oorspronkelijk uit dat buitendorp afkomstig zijn. Want in heel oude handschriften wordt hij ‘Jacob van Merlant’ genoemd. En hoe heette een plek in de buurt van Zuienkerke? Merlant! Uitgebreid wordt uitgelegd dat lang geleden Jozef Noterdaeme, pastoor van Snellegem en historicus, het bij het rechte eind had. De priester zag Jacob van Maerlant in Snellegem als klerk in dienst van de heren van Rode. ’t Was hier bij ons in Snellegem, misschien wel op het Oosthof, dat de grootmeester een flink deel van zijn geschriften bijeen pende. Op Oost-Voorne, een eilandje van twee keer niks, had de schrijver niks te zoeken. Geschiedenisles op Facebook! Wie een andere mening is toegedaan, Frits van Oostrom voorop, krijgt op de ‘Jacob van Maerlant’-pagina de wind fors van voren, wat zo’n tweespalt voor de
… misschien wel op het Oosthof …
geboeide lezer alleen maar meer de moeite waard maakt. Beide partijen staan weliswaar niet op z’n middeleeuws met getrokken zwaarden tegenover mekaar, met tegengestelde meningen des te meer. Wordt ongetwijfeld vervolgd. Alleen dat van Maerlant in Damme zijn laatste verzen aan het perkament toevertrouwde, daar zijn beide stellingen het over eens.
We stellen ons voor hoe Jacob van Maerlant zelf gniffelend toekijkt op het geredetwist over zijn curriculum. Was de grote schrijver nog onder ons, dan nam hij ongetwijfeld de ganzenveer ter hand om orde op zaken te stellen. Of was hij mee met onze tijd en klom hij in zijn digitale pen? Op Facebook? Toch niet op Twitter, mogen wij hopen?
Mijn beste Arno, sinds jij de tocht aanvatte naar je moeder hierboven, een pad waarvan je al een tijd vertelde dat het op jou wachtte, gaat het met de dagen zoals voorheen. Ze gaan voorbij. Maar elk van die dagen was er wel een moment waarop ik aan jou dacht. En laat mij het maar meteen bekennen, telkens sloop daar iets van spijt doorheen. Spijt, omdat ik in al die jaren het bestaan van een waardevol mens, van jou, als zo heel gewoon en vanzelfsprekend beschouwde.
1981 – TC Matic op Rock Torhout …
1995 – Arno op het Rudd-Rock festivalletje …
En daarom ben ik gaan uitvissen wanneer het was, die ene keer dat ik jou op een podium bezig zag en hoorde. ’t Was een zomerse zaterdagmiddag in 1981. We gingen voor de derde keer op rij naar Rock Torhout. Op de affiche van het jaarlijkse festival lees ik zeven namen en in die lang vervlogen tijden gold zo’n aanbod zonder meer als een hoogdag. Jaar na jaar trok dan ook meer jong volk naar de weide. De affiche van die keer herinnert mij aan Dire Straits dat de festivaldag zou afsluiten. We hadden hen daar een paar zomers eerder leren kennen als verfijnde melodiemakers, dus dat zou leuk worden. Ook Robert Palmer was er en de wat somber ogende jongens van The Cure. En Elvis Costello. Vroeger op de dag was een reggaegroepje geboekt, maar dat kwam niet opdagen. De voormiddag was voor The Undertones maar eerst mocht een jonge Belgische groep aantreden. Het festivalpubliek opwarmen, dat was op zich al een benijdenswaardige eer voor jongens van bij ons.
1998 – in de Cactus Club-kelderin de St-Jacobsstraat…
We waren doende met het uitkiezen van een goeie plek, ergens midden de weide, waar we ons neer vleiden. Met zicht op het podium waar dat groepje, TC Matic, al volop bezig was. Ze hadden net hun eerste album uit, het toen nog normbepalende Humo liep hoog op met TC Matic en we zongen allemaal mee met die ene radiohit van hen. Oh La La La, c’est magnifique!, ging het. We vonden dat de frontman, Arno Hintjens, dat goed deed en keken uit naar de echte, grote namen, later op die zomerdag. Dat ruim veertig jaar en een glorierijke carrière later jouw overlijden voor zo’n rilling doorheen
Vaak in de Magdalenazaal …
Soms in de stadsschouwburg …
het muzieklandschap zou zorgen, niet één van ons kon dat toen vermoeden. Ik zou je nooit meer terug zien, Arno. Maar door al die jaren heen trok jij op tijd en stond mijn aandacht. Met muziekskes uit het hart, af en toe. Met een interview waarover wij het achteraf met enig plezier hadden aan de toog. Dien Arno, ’t is mij toch wel ene, hé! Jouw babbels met een woordenschat die alleen van jou kon zijn.
Op het Cactusfestival, in 2008 …
Zoals de songs die je bedacht ook alleen de jouwe waren. Met optredens ook, veel optredens. Ook hier bij ons in Brugge, leert mij mijn affichecollectie. Van het Rudd-Rock-festivalletje in ’t Boudewijnpark tot in de Cactus Club-kelder in de Sint-Jacobsstraat. Later vaak in de Magdalenazaal en soms in de stadsschouwburg.
Eén keer op het Cactusfestival, ook. Maar ik was nooit van de partij. En nu vind ik dat jammer, zo gaat dat. Vrienden van ons vertellen over een concert van jou, onlangs in Oostende, je laatste keer op een podium. Zij vertelden over jou en hoe jij op jouw beurt vertelde over je moeder die op je wachtte. En dan komt het nieuws dat je naar haar toe ging. En realiseert een mens zich, Arno is weg. Voor altijd. En ook dat vind ik nu jammer, zo gaat dat.
Enfin, Arno, laat me jou toch maar vooral dankbaar zijn. Ja, ik weet het, dat gaat hier even de sentimentele toer op. Je zou dat weglachen met zo’n welgemeende godverdomme die je leerde aan de vistrap in je thuishaven. Maar dit wou ik je nog meegeven. Met jouw weggaan leerde je mij, de aanwezigheid van ferme, authentieke mensen nooit meer vanzelfsprekend te vinden. Merci voor wie je was, Arno.
Jawel, ’t is al dertig jaar geleden dat het nieuws door de stad gonsde …
Sinds wanneer kijkt het borstbeeld van Frank Van Acker peinzend voor zich uit, daar aan de vismarkt? Wij hebben het voor u uitgezocht, nu we even stilstaan bij het overlijden van de burgemeester, in het voorjaar van 1992. Jawel, ’t is al dertig jaar geleden dat het nieuws door de stad gonsde … ‘De burgemeester is dood!’ Frank Van Acker werd amper 63. Een jaar later werd het beeld onthuld. Op een plek waar het vooral toeristen nieuwsgierig maakt. Deze week nog zag ik een stel vrolijke jongelui zich rond Frank scharen voor een groepsfoto. Giechelend legde eentje haar arm om de hals van de bronzen burgemeester. Waarna zij de woorden op de sokkel, ‘Minister van Staat, burgemeester van Brugge’ probeerde te ontcijferen. De Bruggeling wandelt het beeld achteloos voorbij, weten dat het er staat volstaat.
Eén van onze meest iconische Bruggelingen …
Haast nooit komt zo’n beeld in het nieuws. Wel die keer, het borstbeeld van Frank’s vader Achiel Van Acker, aan de Joseph Ryelandtzaal in de Ezelstraat. Eén van onze meest iconische Bruggelingen, een paar zomers geleden door één of andere sukkel beklad met een spuitbus. Frank Van Acker’s hoofd bleef gespaard van zo’n bedenkelijke aandacht. Al kon hij er tijdens zijn leven van meespreken, van besmeurd worden. Toen met de nodige tamtam het Sint-Amandsstraatje als eerste autovrije straat werd ingehuldigd was niet elke neringdoener daar content mee. Eén van hen stond klaar met tomaten, bestemd voor de passerende burgervader. De aanslag werd op het nippertje door de arm der wet verijdeld. Minder historisch correct is het toogverhaal over zijn borstbeeld aan de vismarkt. Waarom hij daar toch ietwat sip kijkt? Ha, da’s omdat de burgemeester, hoewel altijd te vinden voor culinair genot, niet van vis hield! Of dat waar is, vroegen wij hem graag zelf, maar borstbeelden zijn doorgaans eerder zwijgzaam. En daarnaast vinden wij ook iets bizar aan zo’n sculpturen. Een borstbeeld is, zegt men, de sculpturale tegenhanger van het portret. En toch. Ze kunnen het zelf niet helpen, maar is het u nooit opgevallen hoezeer borstbeelden lichaamstaal missen?
… Maurits Sabbe, zoon van …
Desondanks telt onze binnenstad meer van die bustes dan u zo voor de vuist zou opnoemen. Wie van aan het station de stad in wandelt langs de vesten, langs de Poertoren aan het Minnewater, komt één van de oudste tegen. Het stelt Hendrik Pickery voor en die was beeldhouwer. Da’s dus een beeld van een beeldhouwer. Het werd in 1901 gekapt door zijn zoon Gustaaf, ‘t beeldhouwen zat in de familie. Nog bij het Minnewater vind je vlakbij het sashuis Maurits Sabbe, zoon van Julius met wie hij elders in de stad een straatnaam deelt. Op zijn boeken, die al lang niemand meer leest, was lang geleden de tv-reeks ‘De vorstinnen van Brugge‘ gebaseerd. Enkele jaren geleden werd nog zo’n borstbeeld ingehuldigd op de site Oud Sint-Jan. De meneer die daar gewichtig staat te wezen heette Thomas Van den Berghe, maar in die zeventiende eeuw waarin hij leefde werd je naam verbasterd naar het Latijn. Toch als je lang naar school was geweest. En Thomas Montanus zat best lang op de schoolbanken, hij werd dokter. Pardon, medicus meldt zijn sokkel. En in het Sint-Janshospitaal zou hij een prominent figuur zijn geweest. Zijn torso staat er sinds de zomer van 2015.
… was één van de gangmakers van het daar nieuw te bouwen ziekenhuis.
Borstbeelden zijn inmiddels echt wel passé, dit wordt allicht het laatste in de rij, dachten wij. We dachten fout. Vorig jaar werd, schouder aan schouder met dokter Montanus, nóg eentje onthuld. Voor Isaac De Meyer, ook een arts, maar wel in de jaren achttienhonderd. Was één van de gangmakers van het daar toen nieuw te bouwen ziekenhuis. Stond ook aan de wieg van de opleiding van vroedvrouwen, wat je niet meteen verwacht van een voormalig legerarts in dienst van Napoleon.
Over vrouwen gesproken, de enige dame op onze lijst is koningin Astrid. In de volksmond steevast botanieken hof genoemd, heet het park na de tragische dood van de koningin in 1935 Koningin Astridpark. In haar park kreeg de vorstin een hoekje toegewezen dat in de loop der tijden zo schaduwrijk werd dat je er passeert zonder haar op te merken. Vorige zomer voelde ook een ander borstbeeld zich uit het zicht verdrongen. In de tuin van het geboortehuis van Guido Gezelle trekt de buste van de dichter meteen de aandacht. Maar met de Triënnale stond Guido’s beeld wat schuw verdoken onder de fameuze stelling die om de immense dennenboom heen was opgetrokken.
In de tuin van het geboortehuis van Guido Gezelle …
Maar kom, Guido, ge moet niet klagen, ge hebt elders in de stad ook een ècht, volwaardig standbeeld. En al vertelde Pieter Aspe in ‘De Midasmoorden’ over een bomaanslag op dat beeld, in ’t echt blijft het tot nader order gewoon overeind.
Besluiten willen we met het borstbeeld dat ons het meest nauw aan het hart ligt. In de schaduw van de kerktoren van Onze Lieve Vrouw, waar horden toeristen het Bonifaciusbrugje versmachten. Juan Vives aanschouwt het tafereel met diepzinnige blik, vanonder het lommer van een donkere boomkruin. De grote Vives, filosoof met naar de normen van de vroege zestiende eeuw ongehoorde voorstellen. Hoe ver kan een mens zijn tijd vooruit zijn? Heel ver, wanneer je het geven van aalmoezen wil vervangen door het aanbieden van scholing voor wie arm is. Wanneer je pleit voor onderwijs voor meisjes. Wanneer je als pacifist nadenkt over de waarde van een eensgezind Europa. Verdient Juan Vives zo’n borstbeeld? Neen, naar onze altijd weer bescheiden mening moeten
we Juan, in plaats van zo’n bescheiden uithoek, de ultieme ereplaats gunnen. Hoort de grootste humanist die ooit in onze stad leefde, visionair buiten categorie, niet gewoon midden op de Brugse Markt? En wat dan met dat standbeeld van die twee sloebers die er nu staan? Voorstellen zijn welkom.
Je vindt ze ruim verspreid doorheen de stad, maar op zoek naar borstbeelden zou je een aardige fietstocht kunnen bedenken. Een toer met aan elk beeld het bijhorend verhaal. En met een vertelsel over de beeldhouwer die het maakte. Nu nog een naam bedenken voor een thematocht langs borstbeelden en hun makers. Die makers, hoe noem je die? Hoe klinkt borstbeeldhouwers?
“Namens ‘Design Museum ’s Hertogenbosch’ wil ik informeren naar drie bijzondere affiches in uw collectie.” Het bericht dat zo’n jaar geleden in mijn mailbox belandde ging verder met “Graag zouden wij deze affiches tentoonstellen in onze aankomende expositie ‘Goth, Designing Darkness’, van oktober 2021 tot april 2022.”
Er komt wel eens iets van ‘Brugge in affiches’ op een Brugse expositie terecht. En een paar maal kon ik met een ruimere selectie uitpakken. De verzamelaar grijpt graag elke kans om ‘zijn collectie te ontsluiten’, zoals dat in vaktermen heet. Al blijven die gelegenheden tot nu toe ‘thuismatchen’. Serieus aangepakt, keer op keer, maar toch met groot ‘ons kent ons’-gehalte, het mag er wat informeel aan toe gaan. Maar die mail van dat museum in ’s Hertogenbosch, ‘Den Bosch’ zoals ze in Holland zeggen, was andere koek. Een vraag vanuit zowat het meest gereputeerde designmuseum van de Lage Landen! Mag deze bescheiden verzamelaar eventjes verbaasd opkijken?
Bovendien vroegen ze niet naar een paar doorsnee affiches. Neen, ze hadden hun deskundig oog laten vallen op enkele bijzonderheden die ik in huis heb. En al zijn die geen fortuinen waard, waardevol zijn ze wel. Waardevol en niet makkelijk te vinden. Vooroorlogs lithografisch vakmanschap, deskundig ingekaderd en in dit huis gekoesterd. Ervaring met zo’n uitleenavontuur? Hebben we niet. Het leek ons tijd voor een hulplijn. Uitkijken naar ervaringsdeskundigheid bracht mij bij onze voormalige stadsarchivaris. Noël Geirnaert, oude bekende. Uiteraard, mijn beste Noël, ligt in het voorgaande de nadruk op ‘bekende’, ge ziet dat van hier. Wij kennen mekaar al van toen je in het begin van je loopbaan voor de schoolbanken stond waarop deze jongen zijn tijd doorbracht. En dus vroeg ik je graag om raad. Dat ik dat met enig zelfvertrouwen mocht aanvatten, klonk je overduidelijke antwoord. ‘Jij bent de bruikleengever, Pol, de spelregels bepaal jij!’
Materiaal uitlenen voor een tentoonstelling brengt geen centen op, maar je leert er wel wat van. Dat je je als bruikleengever een paar praktische aardigheden kan permitteren. En dat een ‘verzekering van spijker tot spijker’ precies is wat je denkt dat het is. Je spullen worden door de ontlener verzekerd van ’t moment waarop hij ze in handen neemt tot wanneer ze weer bij jou thuis hun plaats innemen.
En dat ophalen en terugbrengen, ’t is me wat! Ons straatje schrok zich die ochtend een breuk toen het werd ingepalmd door een kanjer van een camion mèt aanhangwagen. Een gespecialiseerd team, op toer om waardevol materiaal naar Den Bosch te brengen. Ineens kregen de paar kaders in onze leefkamer het elan van delicaat te behandelen kunststukken,
deskundig ondergebracht in een vrachtwagen met constante temperatuur en luchtvochtigheid. Nou, moe!
Wij gingen langs in het telkens weer charmante Den Bosch. De recente architectuur van het Designmuseum eist er zijn plaats op, midden het oude stadscentrum. ‘Goth, Designing Darkness’, de tentoonstelling, vertelt overgothic. Ze gaat op zoek naar het verband tussen drie stromingen uit heel verschillende periodes van de westerse cultuur. Klinkt zwaar op de hand en dat is het ook. Vooreerst is er gotiek, de kunststroming die de middeleeuwen domineerde. Met neogotiek, de retrostijl die vanaf de negentiende eeuw opgang maakte, is de link makkelijk te leggen. Maar dan is er ook nog ‘gothic’. Was u jong in de jaren tachtig van vorige eeuw? Wie weet, dweepte u met muziek van onder meer Siouxsie and the Banshees en vooral The Cure. En ging u in dat geval misschien als ‘gothic’ door uw toenmalig bestaan. Droeg u zwarte kleren en make-up en haartooi die verwezen naar donkerte en drama. Beter dan de cataloog van de tentoonstelling kunnen wij de subcultuur ‘gothic’ amper omschrijven. ‘Goth is een levensstijl vol onbestemd verlangen naar de donkere kant van het leven’, staat er te lezen.
Een Belgisch luik op de expositie? Enkele etsen uit het begin van vorige eeuw, van de Gentse Jules De Bruycker en … drie affiches van een Brugs verzamelaar. En die verzamelaar zag dat
het goed was. Dat zijn pronkstukken een eervolle plek toebedeeld kregen. Apetrots word je ervan, zeg dat ik het gezegd heb. Alles koek en ei? Laat ons de cataloog noemen als lichte teleurstelling. Daarin wordt veel verteld over het thema van de tentoonstelling, maar een echte cataloog, waarin al het tentoongestelde stuk voor stuk wordt vermeld en getoond is het niet. Maar kom, ‘selden is volmaect de feeste’ lang geleden schreef een Brugs rederijker het al.
De tentoonstelling in Den Bosch sluit dit weekend haar deuren. Binnenkort keren mijn koesteraffiches naar huis terug. Veilig en wel teruggebracht, na een verrassende trip ‘van spijker tot spijker’.
Het leek ons best wel een opwindend vooruitzicht. We waren benieuwd èn vijftien jaar jonger dan vandaag, toen we in dat najaar van 2007 achter het belfort gezwind de steile trap op gingen naar de hallenzalen. Voor het eerst kreeg het oude Brugge daar een bierfestival, een beurs met niks dan variaties op het geliefde gerstenat! En dan nog in dat imposante interieur van zo’n middeleeuws monument, zalig! Het werd de aanzet van een jaarlijkse culinaire traditie. Waarbij ook ondergetekende graag een plekje in zijn agenda vrij houdt voor het bijschaven van zijn bierkunde. Drinken om te leren, hé.
Al is de proeverij na al die jaren de stadshallen ontgroeid, helaas. Omdat almaar meer brouwers opdaagden die iets lekkers aanboden. De tol van het succes, zo je wil, want zo authentiek als daar ‘onder d’alletorre’, onder dat stoere gebinte dat eeuwen geschiedenis ademt, wordt het nooit meer. Waren we van slechte wil, dan stuurden wij onze kat. Maar wij hebben geen kat, dus zijn we straks zelf weer van de partij. Nu voor de eerste keer in de nieuwe beurshal, of volgens het boekje het ‘Beurs-, Meeting- en Congrescentrum‘.
Trouwens, sinds die eerste editie kreeg het bierfeest al meer locaties toegewezen, het ging van hot naar her. Een toertje langs de plekken waar de bierslijters jaar na jaar neerstreken heeft iets van een kroegentocht. Die begint, zoals gemeld, in de hallen van ’t belfort, het is er aangenaam toeven. Je moet er weliswaar de trappen op, maar eenmaal boven wacht een ambiance van schuimend genot tussen die massieve muren die al eeuwen dat hoge balkenspel dragen, je waant je in de grootste bruine kroeg van ‘t stad. Het waren de eerste vijf jaargangen die daar doorgingen. Eén keer werd daar trouwens een kalenderjaar overgeslagen. In zijn eerste levensjaren palmt het bierdrinkfestijn een weekend in ’t najaar in, tot het voorstel komt voor een datum vroeger in het jaar, in de voor Brugge kalme februarimaand. Dat vergt wat gedoe bij het overschakelen, want als zo’n beurs doorgaat in september en ’t jaar daarop al meteen weer in februari, liggen die twee wel héél dicht bijeen. Een minder goed idee en dus slaan we na september 2010 even een jaartje over. Om in februari 2012 met evenveel goesting de draad, of liever het glas, weer op te nemen.
En de belangstelling voor het bierweekend groeit, van bescheiden fles tot ferme magnum. Het keurslijf van de nochtans ruime stadshallen wordt te krap en de brouwers verhuizen naar de beurshal, de bunker aan de Hauwerstraat. Het contrast met de charme van het eerste onderkomen? We hoeven het u niet uit te leggen. Maar kijk, bij zijn tiende verjaardag wordt het bierfeest ook daar de deur gewezen. De
beurshal speelt met zijn omgeving nog even decor voor ‘De dag’, die dramaserie op tv, waarna het lompe gebouw onder de sloophamer gaat. Noodgedwongen kiest het bierfestijn dan maar vanaf 2017 voor een feesttent, jawel, op de Markt. Met, als was het een voetnoot, ook een paar brouwers in ’t Provinciaal Hof. En zowaar ook een handvol proefstanden, je gelooft het amper, in de bovenzalen van ’t belfort. Het volgende jaar komt een tent op de Markt èn een tweede op de Burg.
En dan, bij editie 2020, komt het nieuw aangelegde Zand vrij en wordt daar een kanjer van een tentencomplex opgetrokken. In februari, zoals gebruikelijk, en een paar weekends later komt een virusje langs en valt het doek over al wat leutig is. En ja, de winter daarna, vorig jaar, trekt datzelfde euvel gewoon een streep door het Bierfestival.
Maar dit jaar, dit weekend, is het feest terug van weggeweest! Ons bierfestival, in de vers gebouwde beurshal, dit keer. En of we content zijn! Al zal het wellicht altijd wat blijven smeulen, dat heimwee naar het geboortehuis van het bierfeest, het belfort en zijn hallen. Doch niet getreurd, bierliefhebber, laat dat het ‘leren over bieren‘ niet in de weg staan. Want, lezer, laat daar geen twijfel over bestaan, ’t zijn altijd weer leerrijke dagen! En vooral, onderschat zo’n leerproces niet! Wie er nooit bij was stelt zich amper voor hoe je na zo’n biercursus huiswaarts keert met een hoofd vol gewichtige bierwijsheid! Het komt voor, dat een cursist moeite heeft om zich met al die verworven kennis staande te houden. We herinneren ons, uit de belfort-jaren, bij het buitenkomen van de beurs, die steile trap die je afdaalt, beladen met zoveel bierkunde. Dat vergde, toegegeven, soms enige voorzichtigheid. Ze heeft alvast haar gelijkvloers mee, die nieuwe beurshal. Mochten wij mekaar daar tegenkomen, waarde lezer, dan klinken we daarop!
Ze staat in onze garage, mijn boekenkast. Met haar glazen aangezicht tegen de witgekalkte muur, ietwat beteuterd, mist ze de boeken die ze sinds jaar en dag voor mij bewaart. En die boeken missen hun vertrouwde onderkomen, waar ze schouder aan schouder kennis bewaren. Een paar weken geleden verhuisde ik al die papieren wijsheid, lukraak geborgen in van die lompe bananendozen, naar een hoek van onze slaapkamer. Een veilige schuilplaats, nu onze woonst wordt ingepalmd door tegelleggers, loodgieters en andere vaklui. Ze wachten er geduldig, mijn boeken. Dat zijn ze gewoon, met wachten brengen boeken hun levensjaren door, toch?
En zo kan het geschieden dat ik op een frisse ochtend naar de stadsbibliotheek fiets, om een boek waarvan ik weet dat ik het zelf in huis heb, maar niet in welk van die onhandig te doorzoeken kartonnen dozen. In de bib vind ik niet wat ik zoek, maar soms is vinden wat je niet zoekt ook leuk. En dus keer ik tevreden terug met in mijn fietstas ‘Karel de Stoute, pracht en praal in Bourgondië’, de cataloog van die tentoonstelling in Groeninge, alweer
‘… die tentoonstelling in Groeninge …’ ’t Was in 2009, één tentoonstelling, goed voor drie affiches.
wat jaren geleden. Misschien lees ik daarin ook wel één en ander omtrent de ‘Schat van het Gulden Vlies’ en de plannen die er ooit waren om die kostbaarheden in een Brugs museum onder te brengen.
’t Was in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, heel ongewone tijden. De ‘Spaanse griep’ sloeg wild om zich heen en op het schaakbord van de wereldpolitiek werden rekeningen vereffend. Het begrip ‘herstelbetaling’ viel. Wie de oorlog verliest, betaalt het gelag. Die verliezers, dat waren uiteraard vooral onze oosterburen. Maar er waren nog stoute leerlingen. Ook Oostenrijk-Hongarije, dat bizarre ‘keizerrijkje’ dat na de oorlog werd opgedoekt, kreeg een slecht rapport. Het was de herstelbetaling van dat ‘land’ dat hier in Brugge een luide bel deed rinkelen. En wel hierom. In Wenen bewaarden ze sinds lang de ‘Schat van het Gulden Vlies’. Het Gulden Vlies, die hoogst prestigieuze ridderorde, zat er blijkbaar warm in. Sinds haar stichting, in de vijftiende eeuw hier in Brugge, verzamelde het herenclubje allerlei kostbaars. Met edelstenen belegde, gouden halssnoeren en kruisen, gewaden in karmozijn fluweel en satijn, steevast met goud geborduurd. Exquise sieraden, gesierd met robijnen, saffieren en parels. Handschriften met beeldige miniaturen en wat al nog meer. In het begin van de eeuw, bij de opening van de nieuwe haven van
‘… Hier bij ons hadden wij al een keer één en ander van die ‘schat’ kunnen bewonderen.’
Zeebrugge, hadden wij op een tentoonstelling al een keer één en ander van die ‘schat’ kunnen bewonderen, waarna alles weer naar Wenen verhuisde. Welnu, misschien kon al dat schoons wel van pas komen als herstelbetaling aan ons kleine landje dat toch een flink deel van de oorlogsmiserie had doorstaan? En toen kwam Brugge in beeld. Pieter Bladelin, in Bourgondische tijden thesaurier ofte schatbewaarder van de orde, die mens zijn stadspaleis staat hier nog altijd overeind. Een meer geschikt onderkomen was moeilijk denkbaar, toch? Die spullen komen gewoon weer thuis! Likkebaardend zag Brugge uit naar de komst van zoveel kostbaarheden. Tijd voor … een nieuw museum!
Deze stad is er vanouds eentje met bijdehandse middenstanders. Zodoende mag het niet verbazen dat vlakbij dat Hof van Bladelin in de Naaldenstraat, op de hoek van de Grauwwerkersstraat, een herbergier op een idee kwam. Een spraakmakend museum, hier vlak om de hoek? Dat worden fijne tijden, jongens! Laat ons de gouden koe bij de horens vatten, voortaan heet mijn café ‘In ’t Nieuw Museum’!
’t Nieuw museum is er nooit gekomen. Althans niet het museum voor de schat, die bleef goed en wel in Wenen. Maar ’t Nieuw Museum, het café, werd een klassieker in het Brugse caféwereldje. Al bleef de kroeg niet op de plek waar het allemaal begon. Jaren geleden verhuisde de toenmalige patron zijn café en nam de naam mee. Weer naar een straathoek, weliswaar, maar wel een heel eind verderop, die van de Hooistraat en de Ganzenstraat. Waar de herberg zich het Bourgondisch verhaal achter zijn naam herinnert. Het zal de meeste gasten die er over de vloer komen een zorg wezen, zolang wat in hun glas komt of op hun bord maar bourgondisch oogt en smaakt.
Inmiddels zien mijn boeken, net als ik, uit naar het moment waarop ik ze weer in hun kast opberg, elk op hun vertrouwde schap. Al nam ik mij voor, nu ik dit caféverhaal hier neerschrijf, een plekje vrij te houden. In mijn kennissenkring weet ik iemand die een boek schreef. Over Brugse cafés en de historie achter al die gevels. Het boek wacht al even op een uitgever, heb ik begrepen. Dat komt goed, ooit. Boeken zijn goed in wachten, weet ik inmiddels.
Stadsarchivaris Jan D’hondt wordt zestig …een terugblik, een voorstel.
Een keer terugkeren naar vroeger tijden, dat hoef je een archivaris doorgaans geen twee keer te vragen. Zodoende, Jan, hier gaan we. In de prille jaren tachtig staat in een muziekblad iets over Mick Jagger. Over de frontman van de Rolling Stones zijn veertigste verjaardag. Zeg nu zelf, merkt een alert journalist op, kan je op die gezapige leeftijd nog op een geloofwaardige manier rocker zijn? Die bedenking komt niet uit de lucht vallen, er is meer gaande. Voor het eerst in het nog jonge bestaan van de popmuziek zet een nieuwe generatie, die van jou, zich af tegen de oudere. Die zelfvoldane hippies met hun lang haar en nog langere, pretentieus uitgesponnen muziek! De folkies met hun belerende liedjes en die dure rockhelden en hun zweverige, pretentieuze langspeelplaten, foert ermee! Echte muziek hoeft niet virtuoos te zijn. Meer zelfs, hoe beperkter je kunde, hoe authentieker! Punk, meneer, punk is de toekomst! En misschien is er wel geen toekomst, alleen punk!
Intussen is in Sint-Kruis plechtige communicant Jantje uitgegroeid tot puber Jan. Je schoolmakkers van ’t OLVA zie je elk weekend terug bij de scouts. En ‘achter d’uren‘ zijn jullie al even in de weer met een rockgroepje. Of toch iets dat daarvoor doorgaat. De slungel achter de microfoon heet Peter Slabbynck, Geert Maertens kent een paar gitaarakkoorden en Luc De Prest heeft een drumstel. En de basgitaar, die hou jij vast, Jan. Samen op verkenning, met valse noten en andere, doorheen de muziekwereld.
Rockgroepje … met de gistfabriek als ‘grootsteeds’ decor. De knaap op de voorgrond is bassist Jan.
“We repeteren een keer bij Jan thuis.Het enige dat we die namiddag spelen, is het refrein van ‘We will rock you’ van Queen. Dat duurt tot Jan’s ma vraagt of we daar eindelijk mee op kunnen houden.”
Een vrij podium in Sint-Elooi, aloud café langs de Moerkerkse Steenweg, is jullie eerste publiek. Dat doet deugd en er wordt zowaar verder gerepeteerd. Ongegeneerd omtrent muzikale beperkingen, zoals het hoort. Op één van die keren spelen jullie wat nummers van hier en daar en ineens roept de bassist van dienst, tussen het stoere rockgeweld door: ‘Zo rap niet, gasten, ik kan niet volgen!’ Jan, we nemen allemaal wel een keer woorden in de mond die ons in lengte van dagen achtervolgen.
En intussen groeit de muzikale goesting van Red Zebra, het groepje dat zijn plek zal vinden in de Belgische rockgeschiedenis. Dat gaat zo. Op een keer amuseren jullie zich met een zelf bedachte rif, zo’n haakse gitaardreun die in je oren blijft hangen. Peter bedenkt er woorden bij. ‘I can’t live in a living room’ komt op de B-kant van jullie eerste single. Maar groeit uit tot blijver, het iconische lijflied van Red Zebra is een feit.
En dan zijn er van die momenten in ’t leven waarop we moeten kiezen. Voor de bassist van Red Zebra is zo’n moment gekomen. ’t Secundair zit erop, de unief lonkt. Jan gaat geschiedenis studeren in Gent. Teksten van Tacitus en Huizinga liggen hem toch beter dan die van zijn vriend Peter, zo blijkt. En dus hangt Jan zijn basgitaar aan de wilgen. Opgroeien, heet dat.
‘Ik was 18 in ’80’, een tentoonstelling …
We zijn heel veel jaren verder, anno vorige zomer. In het Brugse stadsarchief loopt ‘Ik was 18 in 80’. Op je vertrouwde werkplek een tentoonstelling over je eigen jonge jaren, ‘t is wat, hé! Maar in die professionele biotoop van jou werden wel meer exposities gebouwd sinds je er lang geleden neerstreek, dus dit kan er ook nog wel bij. En dan is er die verzamelaar die al lange tijd in de weer is met affiches van onze stad, hij sprak je laatst aan, weet je nog? Hij polste naar de
… in die professionele biotoop van jou werden wel meer exposities gebouwd …
haalbaarheid van een tentoonstelling over Brugse affiches. Als hoofdarchivaris krijg je ongetwijfeld om de haverklap een voorstel in die zin. Maar ‘t hoeft niet voor morgen, Jan, neem je tijd. Tijd heb je, overigens, laat je niet misleiden door die zestig. Hoe relatief is leeftijd! Ooit, in een ver verleden, vroeg iemand zich af of Mick Jagger als veertiger zijn status als rockheld nog kon waarmaken. Mick nadert de tachtig en deze zomer gaat ie op tournee met zijn groepje. De Rolling Stones, je weet wel, het Red Zebra van de jaren zestig. En o ja, voor ik het vergeet, Jan, gefeliciteerd met je verjaardag!
Dat ik voor dit verhaal mijn licht opstak bij ‘Brupop!’ en ‘Brupop backstage’, twee naslagwerken van Antoine De Clerck, dat zal de auteur in kwestie mij niet kwalijk nemen. Allez, dat mag ik hopen, Antoine!
Lang geleden was de oorlog lang geleden. Het was in de herfst van 1978. De Groote Oorlog lag zestig jaar achter ons. Dat werd herdacht, die keer. Herdacht, maar als nooit voorheen. Wanneer we die novemberzondag vanuit het Brugse naar Kemmel rijden, hebben we alleen een vaag vermoeden van wat we kunnen verwachten van een middag ‘Nooit brengt een oorlog vrede’. En wat we vermoeden is geenszins wat gebracht wordt, daar in die hoge hangaar in het dorp bij de Kemmelberg. De oorlog wordt geëvoceerd. Maar zonder heldendicht, zonder klaroengeschal. Wel is er toneel. Of neen, dat simpele woord ‘toneel’ vergaat in het niets bij wat wij die middag te zien en te horen krijgen. Hoe omschrijf je het?
Kemmel, november 1978 … Het campagnebeeld was van cartoonist GAL.
Een podium waarop acteurs, met tientallen zijn ze, het beste van zichzelf geven. Niet allemaal klassespelers, lang niet, wel vrouwen en mannen van vlees en bloed. Mensen uit de straat, mensen zoals wij, toeschouwers, die verbaasd en stil worden van zoveel eerlijke verhalen en naar de keel grijpende scènes. Een volksspel, kortom. Zang, gesproken woord, dans. Strijdlust, verdriet ook. Ellende. Boosheid. Hoop. De Elfnovembergroep, zo heet het gezelschap, telt achter de schermen ook een paar gekende namen, Wannes Van de Velde is één van hen. En choreografe Lea Daan, een destijds ook in Brugge gekende naam. Samen kiezen zij voor een verhaal dat ons, alleen al om zijn verloop, verrast. De oorlog wordt verteld, ja, maar dan van einde naar begin. Van overwinningsroes, helemaal terug tot de overmoedige fanfare bij de mobilisatie. Op het einde van het stuk, de oorlog is nog niet begonnen, wordt in Parijs een man vermoord. Het is Jean Jaurès, de pacifistische voorman die de arbeidende bevolking waarschuwt en oproept tot vrede. Doodgeschoten met een Kruppgeweer. Krupp, de wapenfabrikant die we eerder in het verhaal, dus later in de oorlog, leerden kennen als één van de slokkoppen voor wie oorlog staat voor winst. Achterom denken, het is ergens goed voor. Al laat het verhaal zich niet betrappen op naïviteit. Want ook de gewone man die, soms
‘Nooit brengt een oorlog vrede’, de langspeelplaat.
ongewild, van de oorlogsellende van anderen profiteert, wordt te kijk gezet. Oorlog is van elk van ons.
’t Is avond, we rijden terug naar Brugge, met op de achterbank de langspeelplaat met daarop ‘Nooit brengt een oorlog vrede’. Gezongen en vertelde verhalen waar je je klein bij voelt. Of een enkele keer heel groot, wanneer op het einde alle acteurs het podium inpalmen voor een samenzang, meeslepend als een koraal uit een klassiek oratorium. Al komt de soms schriele, volkse zang van deze gelegenheidsstemmen niet eens in de schaduw van het Grote Repertoire, toch omschrijft ‘oratorium’ misschien nog het best wat ‘Nooit brengt een oorlog vrede’ is. Was.
Die oorlogen, we gaven ze een volgnummer, de Eerste, de Tweede, hoe zot. Wel organiseren wij af en toe iets om ze niet te vergeten, die tijden. Zoals die tentoonstelling in
Drie affiches, één tentoonstelling, ’14-18 Oorlog in beeld – Brugge in oorlog’.
de stadshallen, enkele jaren geleden. Toen de oorlog lang geleden was. Tot nu. Zal ook nu gelden, zoals die keer in Kemmel werd beweerd, dat oorlog nooit vrede brengt?
Zoals de huizen zich scharen rond een toren die met geruststellende stoerheid waakt over het oude land, weinig dorpen doen het Lissewege na. Je zou voor minder een heimatlied aanheffen. ‘Heimwee doet ons hart verlangen‘, iets van die strekking. Al is Lissewege vooral een plek om in de zomer naartoe te fietsen voor een ijsje op een terras of iets met een schuimkraag of ander culinair genot. Of voor ‘Beelden in het Witte Dorp’, elke zomer een hele resem kunstwerken van groot en van meer bescheiden formaat. En laat ons de dingen even bij naam noemen, van redelijk en soms ook meer bescheiden artistiek gehalte.
De reus Maar is Lissewege niet bovenal een betekenisvolle voetnoot in het verhaal dat de geschiedenis van dit land bij de Noordzee vertelt? Een beeld op het plein bij de kerk herinnert daaraan. Zo’n bronzen figuur waarin je de hand van Jef Claerhout herkent. Soms word je vrolijk van zijn creaties, soms ook niet. Van de norse knaap die hij hier neerzette al helemaal niet.
Een vent in een lange pij, sandalen aan de voeten en in zijn ene hand een joekel van een zwaard. De holle blik en wijd open mond waarmee hij vanonder zijn capuchon naar de einder tuurt, voorspelt niets geruststellends. Aan zijn voeten een stel ruiters en wat voetvolk. Hun nietigheid, ze reiken niet eens tot zijn knieën, laat er geen twijfel over bestaan … hier staat een reus! ‘Willem van Saeftinghe’ vermeldt de sokkel, daar moeten we het mee doen. Maar vlakbij, op een gedenksteen in een gevel, lees je meer. ‘Lekenbroeder van de cisterciënzerabdij Ter Doest, heldhaftig Vlaams strijder in de Guldensporenslag, zou gestorven zijn bij de belegering van het eiland Rhodos.’ Van een slagveld bij Kortrijk naar een rotsig eiland voor de Turkse kust, nieuwsgierigheid wordt ons deel.
Postuur Willem had een postuur waar je met louter ontzag naar opkeek en zijn vechtlust was evenredig met de omvang van dat buitenmaatse lijf. Zo leerden wij hem kennen van onze schoolmeester die er een handje van weg had om ons te boeien met zo’n vertellingen. De reus van Lissewege, pas op, daar is hij! In onze jongensjaren, waarin helden steevast welkom waren, proefden zo’n verhalen als lekkernijen. Maar wie lang leeft kan wat leren, bijvoorbeeld dat mensen nooit alleen maar imago zijn. Wie Willem van Saeftinghe was, dat weten we, maar hoe hij was? Was hij, met al zijn forse en zijn colère, een voortrekker, iemand die alleman op sleeptouw nam? Maar wat als ik in hem veeleer een meeloper zie? Een simpele gast die kastanjes uit het vuur mocht halen voor anderen die veilig buiten beeld en buiten schot bleven, nuttige idioot in de ogen van wie slim was en leep. Was hij zo iemand, heb je bijna met hem te doen. In de befaamde cisterciënzerabdij Ter Doest, op een boogscheut van Lissewege, was Willem dus één van de lekenbroeders, het voetvolk van de abdijgemeenschap. De werkers. Met zo’n status, of liever het gebrek eraan, kwam je niet in de annalen van de geschiedenis. Maar Willem, die vocht zich gezwind naar een plaats in de geschiedschrijving.
De veldslag Een veldslag in de zomer van 1302. Willem van Saeftinghe gaat ongezien woest tekeer. Licht de opperbevelhebber van de Franse legers eigenhandig uit het zadel, waarna de arme edelman door Willem’s medestanders deskundig wordt gemolesteerd. Zag u ooit de muurschilderingen in de raadzaal van het Brugse stadhuis? Dat tafereel met de terugkeer van de Brugse strijders na hun krachtproef tegen de Franse ridders! Met pontificaal centraal in beeld, Willem op zijn strakke ros, euforisch wuivend naar een jubelend
ontvangstcomité. Geen twijfel mogelijk, met zijn medespelers heeft hij zopas Paris Saint-Germain verslagen met forfaitcijfers en onze spits-lekenbroeder heeft de fraaiste doelpunten op zijn naam! Het zijn Willem van Saeftinghe’s ‘fifteen minutes of fame’, maar het kan verkeren.
Weinig jaren later, het gaat de abdij van Ter Doest niet voor de wind. Dat de abt ook nog Fransgezind is komt de ambiance binnen de abdijmuren niet ten goede. Van het een komt het ander, opstand van de lekenbroeders. En raad eens wie in dat rumoer voor het meeste tumult zorgt? Jawel, weer hij. De abt raakt levensgevaarlijk gewond, een monnik laat het leven. Willem van Saeftinghe moet wegvluchten uit Ter Doest, verschanst zich in de kerktoren van Lissewege. Nadat hij door medestanders wordt ontzet lijkt het tij even te keren maar Willem wordt ‘in de ban van de kerk geslagen’. Dat doet geen zeer, maar is in die dagen zowat het ergste wat een sterveling kan overkomen. Even dreigt eeuwige verdoemenis maar Pauselijke absolutie brengt soelaas. Als boetedoening wordt Willem van Saeftinghe mee gestuurd op een kruistocht, zoals de onzalige roof- en plundertochten naar het Heilig Land vanouds worden benoemd. Wie zei daar iets over kastanjes uit het vuur halen? Tijdens die lange helletocht veroveren ze Rhodos. Daar, op dat eiland, op een zuiderse Groeningekouter, legt de vechter er, wellicht letterlijk, het bijltje bij neer.
In al haar glorie is ze een herinnering …
De schuur Zoals de schuur van Ter Doest zich trots verheft boven malse weiden, een orgelpunt in het zingen van de polderwind, weinig schuren doen het haar na. In al haar glorie is ze een herinnering aan een legendarische cisterciënzerabdij van eeuwen geleden. Waar niets van overblijft. Dachten we, tot we kort geleden scanbeelden te zien kregen van een weiland, vlakbij. Aan het licht kwam het integrale grondplan van de middeleeuwse abdijsite. Archeologen kijken reikhalzend uit naar het vele moois dat op hen wacht.
De aarde Ze zeggen dat de aarde, onze wereldbol, meer voelt, meer ervaart dan wij kunnen vermoeden. In de maanden die komen, wanneer op een stuk grasland bij Lissewege eeuwenoude verhalen worden opgediept, zal ze rillen, moeder aarde. Een rillen dat, wie weet, zich laat voelen tot op een schrale weide, ver weg op een zuiders eiland. Zou hij die daar ergens onder dorre zoden rust, voelen wat gaande is? Dat we de plek waar hij zijn bewogen levensdagen doorbracht, ontsluiten? Zou hij weten, de kleine reus van Lissewege, dat hij nog bij naam wordt genoemd, op de voet van dat standbeeld bij de oude toren?
Jan Hoet had het bij het rechte eind. De kunstkenner pakte wel vaker uit met markante overwegingen, maar wat hij toen zei is mij bijgebleven. Wellicht omdat hij het die keer over iets anders had dan zijn dada, het artistieke wereldje. Gewichtig was het onderwerp wel, Jan Hoet sprak over zijn afscheid van dit bestaan. Een fel betoog, zoals je dat van de alweer acht jaar geleden overleden kunstpaus kon verwachten. Een boodschap, zo leek het, aan al wie om één of andere reden neerkijkt op kerkelijke tradities. Als ik doodga, aldus Jan, wil ik dat ze afscheid van mij nemen in een kerk. Kerken, zo meende hij, zijn veel meer dan alleen plekken waar een gemeenschap volgens een vastgeroest stramien met geloof bezig is. Want ook los van dat godvruchtige, zag hij in de westerse cultuur het kerkgebouw als ankerpunt bij de sleutelmomenten van het leven. In dat traditionele denkpatroon komen wij keer op keer bijeen in dat ene gebouw. Bij een geboorte, bij het kiezen voor een levenspartner, en tenslotte om voorgoed afscheid te nemen. En vooral, hij zag geen enkele andere plaats die weerkerende taak op zich nemen. Een rouwdienst in zo’n afgepoeierd uitvaartcentrum? Jan huiverde bij de gedachte.
… en in het altijd al koele plattelandskerkje …
Die lijn waarop Jan Hoet wees, vind ik tot nu toe ook terug in dat leven van mij, van bij het prille begin. ‘k Heb het van horen zeggen, maar toch kan ik vertellen van mijn kerkbezoek in mijn eerste levensdagen. ’t Was zo’n februarimaand zoals ze er geen meer maken. Het vroor dat het kraakte en in het altijd al koele plattelandskerkje was het zo koud dat de meid van de pastoor in de sacristie het doopwater een weinig opwarmde boven een gasvuurtje. ‘Meneer pastoor, dat klein, teer boeleke gaat ge toch niet dopen met dat ijskoud water, zeker!’ Waar een bazige pastoorsmeid goed voor is. En ergens in een stoffig fotoalbum kijkt deze jongen, in een ongemakkelijk kostuumpje, ernstig voor zich uit, hij houdt een ferm boek in zijn hand. Zijn ‘plechtige communie‘. Andermaal een ijkpunt, de kindertijd voorbij. Ook ’t moment waarop mijn wederhelft en ik op gewichtige toon verklaarden dat we iets serieus van plan waren, trouwen namelijk, stonden wij twee braaf vooraan in een kerk. En mochten wij op het laatste Jan Hoet’s gedachtegang doortrekken – graag nog even tijd om daarover na te denken, dank u – worden wij ook dan nog één keer in een kerkgebouw binnengebracht. Dus ja, Hoet had een punt. Traditioneel is een kerk de plaats waar we samenkomen bij wat er in ’t leven echt toe doet. Laten wij dus samen, pleitte felle Jan, ook wie het christendom achter zich laat, onze kerken die rol laten vervullen.
De sloop van Sint-Donaas was goed voor een uitgebreide uitverkoop van bouwmaterialen.
Al zou ik de dag van vandaag niet graag kerkgebouw zijn. Je staat als kerk al lang niet meer in ’t midden en bovendien zijn ze met te veel. Ook in onze Brugse contreien gonzen geruchten omtrent overbodige gebedshuizen. Waar is de schone tijd, toen kerk zijn een job voor ’t leven was! Hoewel. Ook in dat verhaal bevestigt een uitzondering wel een keer de regel. Daar herinnert Brugge zich een buitengewoon spectaculair voorbeeld van. ’t Was op het eind van de jaren zeventienhonderd. In de schoolboeken staat dat die van Parijs in hun revolutiegewoel de Bastille bestormden. En als ’t stormde in de stad aan de Seine, dan stak ook hier bij ons een stevige wind op. En zo kwam het dat in Brugge de oproerkraaiers een volledige kathedraal, Sint-Donaas op de Burg, steen voor steen sloopten. Amper een handvol jaren later was de revolutie overgewaaid, gooide Napoleon het op een akkoordje met de paus, machthebbers ondereen. Maar voor Brugge kwam dat onderonsje te laat, weg was Sint-Donaas. Ondergronds kunnen we de funderingen van dat monument verkennen, een magere troost. Vandaag zijn de verschuivingen omtrent kerken aan geen kanten te vergelijken met toen. Goddank, zeggen we dan. Maar wat nu verschuift kan ook tellen. Er ligt stilaan stof op het woord ‘kerkganger’, langs de Potterierei worden in ’t Grootseminarie al een tijd geen priesters meer opgeleid en nogal wat kerkgebouwen blijven verweesd achter.
Bruges Celebratioins, ‘middeleeuws’ spektakel in de Jezuïetenkerk.
Zo’n verlaten gebedshuis een functie toekennen, het vergt nogal wat. Verbeelding, onder meer. En centen vooral. De Jezuïetenkerk in de Vlamingstraat, jaren geleden ingepalmd door een spektakelorganisatie die er ‘historische’ banketten organiseerde voor al wie een avondje middeleeuwer wou spelen? Het is daar al sinds tijden verbazend stil. Laatst stond in de krant dat Jan De Cock, internationaal gerenommeerd kunstenaar, straks weg gaat uit het herenhuis dat hij huurt langs de Spinolarei. Mogelijks palmt hij met zijn atelier-annex-opleidingsproject de kleine Heilige Familiekerk in ’t Bilkske in.
En het Brugse kerkenfeuilleton kent nog afleveringen. Volgt u even? In de stadsrand plant de Emmaüsparochie de bouw van … een nieuwe kerk!Een gebedshuis dat voldoet aan de behoeften van een geloofsgemeenschap in de eenentwintigste eeuw, zo ongeveer klinkt de gewichtige uitleg. Wie zijn wij om ons daarmee te moeien? Vast staat, dat in
dat plan een handvol bestaande kerken hun functie verliezen. Een paar staan straks te koop. Maar hoe dan ook, binnenkort is zo’n kerk … tijd voor een nieuw woord, ‘ex-kerk‘? Eentje ervan, het eerder jonge Sint-Willibord, wordt ingepalmd door een nabije school. De parochiekerk van Sint-Andries, ooit het gebedshuis van de middeleeuwse Sint-Andriesabdij, zou een invulling krijgen die verband houdt met erfgoedwerking. Sint-Baafs, lieten wij ons vertellen, blijft als gebouw alvast overeind. De samengang van kerk en pastorie in één ontwerp uit de jaren dertig zou enige architecturale waarde hebben.
Troost u, Brugge, ’t is overal van dat en hopelijk leren we uit goede en mindere keuzes die ze elders maken. En stilaan went de gedachte. Kerken die geen kerk meer zijn? Gewoon ‘ex-kerken’. Of wij iets meenemen van het verhaal van Jan Hoet? Dat vroeg ik mij af, toen ik een paar dagen geleden toch even schrok. In een krant las ik over de sluiting van een parochiekerkje, ergens te lande. Waar lang geleden een pastoorsmeid een kommetje water opwarmde, vooraleer een moeder haar pasgeborene zorgzaam boven de doopvont hield.
Voor elk van ons houdt het bestaan een paar zekerheden in petto. Dat is vooreerst, of eigenlijk na alles, het bijltje dat we er vroeg of – maar liever – laat bij neerleggen. En voorafgaand aan dat doorgaans spijtige voorval, onze niet te ontlopen verjaardagen. Zo’n dag viel mij onlangs andermaal te beurt. Ook dit keer kon een enthousiast knallende kurk de nuchtere vaststelling van het verouderingsproces niet overstemmen. ‘Wees content dat ge zover geraakt!’, fluisterde het brave engeltje op mijn rechter schouder. Terwijl in mijn andere oor het duiveltje van dienst kwam aanzetten met een voor zijn doen verrassende boodschap. ‘Soms kan een verjaardag ook opluchtend nieuws zijn!’, wist hij grinnikend te melden. Ik was op mijn hoede, maar liet hem verstaan dat ik geen benul had van wat hij bedoelde. ‘Welaan dan, wend u tot uw advocaat!’, klonk het betweterig en weg was ie. Uit mijn kelder diepte ik een ontgonnen fles advocaat op en zette mij aan het nadenken. Over het mogelijks ‘opluchtende’ van verjaardagen.
Dat ons concertgebouw dezer dagen zijn twintigste verjaardag viert, da’s alleszins aangenaam nieuws. Al was twintig jaar geleden niet iedereen even enthousiast over het dominante bouwsel, vandaag kunnen we ons die hoek van ’t Zand nog amper voorstellen zonder. We kunnen er ons laven aan culturele fijnproeverij en hoeven we Anima Eterna of Anna Teresa De Keersmaeker even niet, lopen we er binnen voor Bart Peters of Natalia.
De gevels van het nog onvoltooide concertgebouw, wachtend op hun terracotta tegels …
Maar begon Duivelmans daarnet over een advocaat? Waar was dat voor nodig? Warempel, na een paar glaasjes begon het mij te dagen. Misdrijven, daarover ging het! Wie ooit iets mispeuterde heeft kan er alle baat bij hebben dat … foute dingen verjaren! Maar wat dan nog, zeuren over misdaad en advocatuur, tegen deze brave ziel die niet eens overweg kan met een vliegenmepper? Het vergde nog een glaasje advocaat om dat uit te klaren. Geestrijk vocht gunt een mens een weliswaar minder scherpe, maar des te ruimere kijk op het leven. Kortom, het leert hem dat ook hij niet zonder zonde is. Dat gemijmer levert bovendien plezante herinneringen op en niet zelden is het meest plezante hetgeen eigenlijk niet hoort. Zo kent wie ondergetekende kent, ook zijn zwak voor verbodstekens. Verboden toegang na zonsondergang, meer uitnodigend kan een melding amper, toch?
Zo was er ooit in Brugge een nieuw gebouw dat werd opgetrokken. Het was hoog en breed en bloosde als een rijpe appel. Al wie enigszins begaan was met de stad kwam regelmatig langs om de vorderingen van het bouwwerk op te volgen. Rond de ruime bouwwerf kwamen van die hoge dranghekkens. Kwestie van ongenode gasten te weren, alle begrip. Je hoefde ook niet op de werf, vanop afstand kreeg je best wel een idee van wat het worden zou. Een imposant monument van architecten die kozen voor wanden, bedekt met terracotta tegels. En tegen de gevels hoge, slanke zuilen, opgetrokken uit holle stenen van hetzelfde zachtrode aardewerk. Daar was enige commotie rond, toen kort voor de eindafwerking nogal wat van dat tegelwerk tijdens een stormnacht vrolijk naar beneden donderde. Van dag op dag werd de bouwwerf talk of the town. Meer zelfs, tot ver buiten de stad wist alleman, in Brugge hebben ze een nieuw concertgebouw met vliegende tegels!
De stapel tegels en holle stenen die daar lag, op een dag, naast een opzij geschoven dranghekken bij de uitweg van de werf en waar niemand naar omkeek, was dat afgekeurd materiaal of hadden ze er teveel? We zullen het nimmer weten. Wel weten we van een hoogst merkwaardig fenomeen dat zich voordeed. Na een week of wat bleek hier en daar een stedeling
… misschien vind je ze nog wel bij een paar fervente bewonderaars …
zo’n steen of een tegel in huis te hebben. Een souvenirtje, meneer, omdat we trots zijn op ons nieuw concertgebouw! Bruggelingen zijn creatieve zielen, bleek toen iemand op het idee kwam om zo’n terracotta tegel te benutten als ‘onderlegger’ om iets warms op de eettafel neer te zetten. ’t Moet zijn dat die stiekem meegenomen tegels en holle stukken aardewerk overbodig waren, want achteraf ontbrak nergens op de gevels ook maar één tegel. Intussen is het concertgebouw twintig jaren jong en nog altijd zit alles op zijn plek. En de overtolligheden van toen? Misschien vind je ze nog wel thuis bij een paar fervente bewonderaars van Brugge’s meest indrukwekkende eigentijdse monument. Diefstal, toch? Ach kom, schenk ons nog een borrel advocaat in, van sommige dingen is ’t gewoon geruststellend dat ze al lang verjaarden.
In de zomer van 1967 is het lint dat wordt geknipt bij de opening van de Brugse jaarbeurs meteen ook dat van de glimmend nieuwe beurshal in de Hauwerstraat. De opstart van die beurshal komt geen dag te vroeg. Het Brugge van toen reikt amper verder dan zijn vesten en kijkt met argwaan naar het succes van jonge, grote zalen in de randgemeenten. ’t Jagershof in Sint-Andries, in Sint-Kruis het Schuttershof en niet in het minst het florerende Boudewijnpark. Met de beurshal zou de stad al dat zalengeweld van antwoord dienen.
‘Met de beurshal zou de stad al dat zalengeweld van antwoord dienen …‘ De foto vonden we op ‘Beeldbank Brugge’
Om het elan van het jonge bouwsel luister bij te zetten wordt in het najaar van 1968 een eerste ‘Brugse Parade’ gehouden. Het spektakel met zang, dans en andere leutige dingen is een initiatief, het zal u weinig verbazen, van het ‘comité voor Initiatief’. Dat comité, dat vandaag nog altijd … nou ja, initiatieven neemt, presenteert zich in lekker progressieve spelling als ‘komitee’ op de affiches en in de kranten van toen. Oude kranten en hun onschatbare waarde! In onze collectie steken een handvol affiches die de ‘Brugse Parade’ aankondigen. Als grafiek zijn het kinderen van hun tijd, maar de markante historie erachter kan pas worden opgediept met wat de krantenjongens van weleer nalieten op vergeeld krantenpapier.
‘Als grafiek zijn het kinderen van hun tijd …‘
In hun gazettenlees je over tien jaarlijkse edities van de Brugse Parade. Keer op keer een avond met optredens van al wie zich in Brugge in het zweet werkt bij dansschool of turnkring, of in de weer is bij harmonie of fanfare. Onder leiding van broeder Maurits Warnier vrolijkt de Speelschaar van de Frères er het publiek op met een origineel ‘Brugse Parade’-kenwijsje. Uiteraard stond zo’n programma met op het podium een boel Brugse gezichten ook garant voor veel publiek in de zaal.
Mag het verbazen dat onze politici, ook mensen tenslotte, niet te verlegen waren om zo’n volkstoeloop nu en dan te benutten voor eigen glorie? Zo lezen wij omtrent de Parade van 1970 in het Burgerwelzijn over Fernand Traen. Bij het einde van de Parade wordt de schepen voor Cultuur, tot zijn eigen grote verbazing, geloven wij graag, op het podium geroepen om een woordje te placeren. Enkele weken voor de gemeenteraadsverkiezingen? Een mens kan het minder treffen. Die eerste verkiezingen voor het nieuwe Groot Brugge zorgen voor een legendarische tweespalt binnen de dominante CVP. Michel Van Maele, tweede op de kieslijst van zijn partij, steekt met zijn voorkeurstemmen burgemeester Pierre Vandamme rechts voorbij en trekt de lakens naar zich toe. Tijdens de eerstvolgende Brugse Parade wordt hulde gebracht aan Pierre Vandamme, ‘naar aanleiding van diens ambtsneerlegging’. ’t Moet toch een wat wrang moment geweest zijn, die avond in de beurshal. En voordat u de christendemocraten, als grootste partij in ’t stad, verdenkt van een monopolie op de Brugse Parade, dan spreekt de editie van 1973 dat tegen. Dat jaar wordt socialistisch voorman en voormalig premier Achiel Van Acker bij zijn vijfenzeventigste verjaardag in de bloemen gezet. Twee edities later is tussen de show van een turngezelschap en het aantreden van een volksdansgroep nog plaats voor een huldiging van een ereschepen, Cyriel De Meester, maar op de formule van de Parade komt stilaan wat ruis. Naarmate de jaren zeventig voorbij glijden heeft het publiek het gehad met elke keer weer dezelfde fanfares en voorspelbare danspasjes. Het doorgaans brave Burgerwelzijn laat omtrent de variétéformule een niet mis te verstaan ballonnetje op: ‘Ieder jaar wordt hetzelfde programma voorgeschoteld, men zal in de toekomst moeten zorgen voor iets origineler.‘ ’t Is schoon geweest, in het najaar van 1977 blaast de Speelschaar van de Frères een laatste keer het kenwijsje van de Brugse Parade. Voor alles is een tijd, ook in Brugge. Weinig later weerklinkt in diezelfde beurshal een ietwat andere speelschaar. Zichzelf noemen ze Red Zebra en hun kenwijsje ‘I can’t live in a living room’.
Een toemaatje … Op een site van de Noordzee Brass Band vonden wij zowaar een audio-link naar het ‘Brugse Parade’-deuntje waarmee destijds de Speelschaar aantrad. De mars staat op naam van Bruggeling Emiel De Cloedt …http://www.noordzeebrassband.com/aidio.html
Is op een school die geen school meer is, de speelplaats nog speelplaats? De openstaande poort van ’t VTI in de Boeveriestraat lokt mij naar binnen. Daar staat mijn verbaasde, nostalgische ik, midden de voor altijd lege koer van een spookschool. En ik herinner mij, wat ik laatst langs deze weg vertelde over een jongeling die er lang geleden zijn weg zocht en vond. Hoe hij er leerde over transistoren en geïntegreerde schakelingen, maar veel meer nog over hoe je het leven leeft. Maar aan alles komt een eind. Is een schooljongen die geen school meer loopt nog schooljongen? Neen, dus.
Voorjaar 1983 … de Jozefienen, in Zilverstraat èn Noordzandstraat, pakken voor het eerst uit met een opendeurdag.
Nieuwe weg, enige onzekerheid. Uitkijken naar een baan. En in afwachting, die zomer, nog een vakantiejob voor een maand. Of bijna een maand, want op een dag, een telefoon. Iemand van de school waar de jongen net weg ging, of hij even langs kon komen. Was hij niet van plan zo’n avondcursus te volgen die uitzicht gaf op iets in ’t onderwijs? Wel, in een andere school kwam een baan vrij en die was misschien iets voor hem.
In de Jozefienen in de Zilverstraat, hadden ze een taallabo of twee. In zo’n lokaal hokken leerlingen in afzonderlijke cabines, elk voorzien van koptelefoon en micro. Met de leerkracht aan een soort mengpaneel om elke leerling individueel te volgen of bij te sturen. Een verre voorafspiegeling van het online-lesgeven van vandaag, maar dan in de klas. Welnu, de taallabo’s van de Jozefienen werkten zelden naar behoren. En naast onwillige taallabo’s hadden ze er dus ook een baan beschikbaar. En dus werd aangeklopt bij ’t VTI, of ze een kandidaat ‘studiemeester’ konden leveren, eentje die afwist van volt en van weerstanden.
En zo belandde op ’t secretariaat in de Zilverstraat een jongeman die studiemeester mocht spelen èn uitpakken met zijn technisch talent. Na een jaar of wat werden de taallabo’s opgedoekt. Omdat ze weinig toevoegden aan het les geven? Om hun belabberde kwaliteit? Of lag het – hou dat onder ons! – aan de technische kunde van de jongeman?
Een gids in een Brugse school, dan is een rondleiding niet te vermijden.
De taalklassen gingen, de jongeman bleef. In de Jozefienen, voor een job die hem paste. Al was dat in een school die, toen hij er begon, eind jaren zeventig, nog iets had van een klooster, met alleen meisjes, braaf in uniform. Met in het lerarenkorps nog een paar laatste nonnen. Maar zoals de wereld verandert, zo veranderen scholen. Alles altijd koek en ei, daar in de Zilverstraat? Ge ziet dat van hier, maar je trof er wel collega’s als klankbord en leerlingen als toetsstenen. Een paar schooljaren geleden sloot de inmiddels grijzende knaap dan ook zijn loopbaan af in een school die thuis is in hier en nu. Een school waarvan de middeleeuwse kern hem in de loop van zijn werkjaren boeiende histories onthulde. Histories waarmee hij als stadsgids al wie dat wou meenam ‘op zoek naar de schilderskapel’. En dan zwijgen we nog over de rol die zijn werkplek speelde bij de opstart van een collectie Brugse affiches. U begrijpt, waarde lezer, van iemand die ooit, tot zijn verbazing maar tot zijn voldoening, vanuit ’t VTI in de Zilverstraat belandde, hebt u nog een paar warme verhalen tegoed. ’t Heeft onvermoede gevolgen, je brood verdienen in de Jozefienen.
