Zelden ergens te laat toekomen, maar wel vaak op ât laatste nippertje, zalig zij die gezegend zijn met die gave. Gave, hoort u het goed? Wel, laatst genoot ondergetekende van de voordelen van het op de valreep ergens opdagen. ât Was in de gotische zaal van ons stadhuis, de maandagavond waarop de nieuwe gemeenteraad werd geĂŻnstalleerd. De raadszaal, waar onze raadsleden eens per maand samenkomen om het bestuur van onze stad â die zware last â te torsen, die statige ruimte schrok zich die avond een hoedje. Op een doorsnee raadszitting tref je er als toehoorders een paar persmensen en hooguit een handvol belangstellenden. Maar dit keer barstte het stadhuis uit zijn voegen van al het volk. Familie en vrienden, opgedaagd om de eedaflegging van âhunâ raadslid bij te wonen. Zo kwam het dat uw dienaar, weer een keer laat aangekomen, de bijeenkomst rechtstaand mocht meemaken.
Helemaal achterin de raadzaal was nog een plekje vrij, in een uithoek op de treden naar een onopvallend zijdeurtje. En vanop die stek, twee treden hoog, overschouwde ik tot mijn genoegdoening de hele zaal, beter dan alle andere toeschouwers. Over hun reikhalzende hoofden heen had ik zicht op alle raadsleden Ăšn op de tafel van schepenen en burgemeester. Laat arriveren, een voorrecht! Alle verkozenen legden de traditionele eed af, raadsleden, schepenen Ăšn de burgemeester. Dat die laatste vanuit mijn verre uitkijkpost opvallend veel gelijkenis vertoonde met de vorige mag niet verbazen, het Ăs gewoon vorige.
… veel gelijkenis vertoonde met de vorige …
Het ging er verder gemoedelijk aan toe, daar in het stadhuis. Alles liep op wieltjes, op een paar obligate interpellaties na, de ene al meer gesmaakt dan de andere. En ondanks de nog altijd ondermaatse geluidsversterking waarmee Bruggeâs meest prestigieuze zaal genoegen moet nemen. Achteraf was er tijd voor een drankje, voor verkozenen Ăšn publiek..
Met zo’n burgervader die aan zijn tweede ronde begint, verloopt een avond als deze net iets minder spannend. Al organiseren we zelfs voor een gloednieuwe burgemeester geen groots opgezette, officiĂ«le inhuldiging meer, laat staan voor een niet-nieuwbakken exemplaar. In lang vervlogen tijden, ja, toen ‘verdiende’ elke kersverse burgemeester een feestelijke optocht. De laatste die zich hier zoân inhuldigingsstoet liet welgevallen was Michel Van Maele, in 1972. Dat in de nochtans al behoorlijk ontvoogde jaren zeventig nog zoân optocht door Brugge trok, zegt dat iets over onze stad of over de burgemeester in kwestie? Politici en bescheidenheid, het was hoe dan ook een lange weg. En hoe verder je terugkeert op die weg, hoe groter je verbazing om wat ooit gangbaar was. Een voorbeeld? Laat ons een kijkje nemen in de stadsschouwburg. In de begindagen van dat gebouw, pakweg de jaren 1870. De architect die het bouwwerk heeft uitgetekend is een Brusselaar, dus die weet hoe het eraan toe gaat in betere kringen. En hoe hij die kringen in de watten hoort te leggen in zoân cultuurtempel. Met een prestigieuze hoofdingang, compleet met arcade waaronder de koetsier zijn monsieur en madame in alle weersomstandigheden tot bij de toegangsdeur kan voeren.
… want wie er zit, die is gezien.
En in de zaal, opzichtig vooraan naast het podium, een paar voorbehouden loges. Een âkoninklijkeâ, voor het vorstenhuis of de officiĂ«le vertegenwoordiger daarvan, de provinciegouverneur. En tegenover die suite, net zo in het oog springend, de loge van de burgemeester. Met toegang tot een discreet salonnetje waar de stedelijke voorman zijn gasten kan ontvangen met een glaasje port of champagne. Die toeschouwers genieten vanuit hun bevoorrechte hoek lang niet van het meest geschikte uitzicht op het podium. Maar hun plaats heeft een andere, onmiskenbare troef. Want wie er zit, die is gezien. U kent ze, de onverslijtbare uitdrukking mâas-tu-vu?
Want stelt u zich even voor, winteravond in Brugge. In de stadsschouwburg, een operette. Veel belangstelling, uitverkocht. En uw dienaar is door de burgemeester geĂŻnviteerd om hem te vergezellen.
… een discreet salonnetje … – foto Michel De Pourcq –
Er gingen al een paar concerten en voorstellingen voorbij … – foto Michel De Pourcq –
u niet kennen, wat u ervoor neertelt is bestemd voor de Warmste Week. Er gingen al een paar concerten en voorstellingen voorbij met select publiek in de legendarische ‘loge van de burgemeester’. Maar er volgen er nog enkele en ook na de Warmste Week gaan uw gulle centen die warme kant op. En wat meer is, uw aanwezigheid in het fraaiste hoekje van de schouwburg gaat over de tong, wees daar maar zeker van. Dus wees er snel bij. En kom op tijd. Hoewel, de charmes van laat arriveren, daar weet u intussen het fijne van.
Sinterklaas? Mocht hij niet bestaan, we zouden hem verzinnen! Maar daâs overbodig, de Goedheilige Man bestaat, daar zijn u en ik het over eens. Ja toch, waarde lezer? Kom mij niet vertellen dat u bij het kransje complotdenkers hoort dat de waarheid omtrent de Grote Kindervriend in twijfel trekt!
Trouwens, zoals in elk van de voorbije jaren zit ook in deze Sinterklaastijd weer nogal wat ruis op de lijn omtrent Piet. Dat hij geenszins zwart mag wezen en alleszins niet zo benoemd mag worden. We gaan dat debat hier niet oprakelen. Onder de mat vegen evenmin, maar we hebben het nogal voor prioriteiten. En naast die discussie over de knecht van de Sint is daar toch ook dat hardnekkige, zij het stokoude gerucht als zou Sinterklaas een verzinsel wezen. Al zijn er meer dan genoeg aanwijzingen omtrent het tegendeel. Zelfs in ons eigenste Brugge. Zal ik u meenemen naar het Groeningemuseum? Daar hebben ze een eeuwenoud schilderij met Sint Nicolaas erop, de Ăšchte! Op dat paneel zie je hem met zijn mijter en bisschoppelijke staf. Zonder baard? Dat wil niks zeggen, ook heiligen passeerden wel een keer langs de plaatselijke barbier.
… een hulp-Sint in zo’n toeristenbootje komt aanvaren.
Toch houdt dat ongeloof hardnekkig stand, daar kan je niet om heen. Mensen laten zich misleiden, zo is dat. Door de Werners onder ons. Maar dus niet deze jongen, hij gelooft ten volle in het grote Sinterklaas-mysterie. En dus schreef hij, zoals elk jaar, ook nu weer een brief aan de Sint. Dit keer met de melding dat stilaan een nieuwe printer van pas zou komen. En zodoende brengt hij straks alles in praktische gereedheid. De haard uit de traditionele Sinterklaasliedjes is vandaag een stoof en het schoentje erbij heeft schoenmaat 42. Maar daarvoor toont Sinterklaas ongetwijfeld begrip. Voor de Sint zijn paard leggen we er een flink uit de kluiten gewassen wortel bij, een karote. En een Straffe Hendrik voor Ge-Weet-Wel-Welke-Piet. En ik krabbelde ook nog een korte nota voor de Sint.
Met daarop, kwestie van misverstanden tegen te gaan, enige technische duiding omtrent welk type printer ik op het oog heb. Sinterklaas heeft in zijn magazijnen allicht verschillende modellen in stock. âMorgenochtend ben ik vast vroeger wakker dan ooit!â, zeg ik, lichtjes opgewonden, tegen mijn vrouw, âIk heb er alle vertrouwen in, de printer zal er staan!â Ze haalt zwijgend haar schouders op, daâs niet haar gewoonte. Wat mij ook verrast, waarom is zij die vroege ochtend al eerder uit de veren dan ik? Maar goed nieuws, de printer, hij is er! “Zie je wel, de Sint kwam langs!“, glunder ik. Mijn wederhelft glimlacht maar zegt niets. Daâs ook raar.
Die ochtend in het âStille Bruggeâ. Een stel vrienden treft mekaar voor een introductie in het hanteren van pijl en boog. Wie onze stad kent, weet van het âStille Bruggeâ. Of het âGuido Gezellekwartierâ, zo je wil. En die weet ook waar te zoeken naar de âVerloren Hoekâ. Knusse, ietwat dorpse omschrijvingen die allemaal verwijzen naar de Sint-Annawijk. En toch is het in die buurt met zijn vleiende, schier pastorale namen dat we terecht kunnen voor zoiets strijdvaardig als boogschieten. Want als ze ergens in Brugge jongleren met allerlei wapentuig, dan is het aan die kant van de stad. Echt waar, het âStille Bruggeâ, het komt zowat overeen met de spie tussen de Dampoort en de Kruispoort, is veruit de meest bewapende hoek van het hele stadscentrum.
Het begint al bij de Kruispoort. Of liever, ĂŹn de Kruispoort, daar huist de Sint-Michielsgilde van de Hallebardiers. Ik weet het, ze zullen het met klem tegenspreken, maar het zijn vechtersbazen! Ja, ze noemen zich âschermverenigingâ, dat klinkt redelijk geruststellend. En ze doen aan olympisch schermen, ook dat heeft iets veiligs. Maar vergis u niet, in die bovenzaal van die stadspoort hanteren ze naast de gracieuze degen ook andere wapenspullen. Die luisteren naar namen als ârapierâ, âlangzwaardâ en âdussackâ. En ik verzeker u, loopt ge daarmee over de Markt of de Burg, dan gaat ge over de tong. Hoed u voor de Hallebardiers!
Wandel je verderop door de wijk tot bij de smakelijke etablissementen van de Verloren Hoek, kom je bij de Sint-Sebastiaansgilde. Ook een oord vol wapens, ze gaan er zich te buiten aan het schieten met de handboog.
Ach, de kruisboog. Doorgaans krijgt deze jongen koude rillingen bij het aanschouwen van vechterstuig. Maar hij geeft toe, iets omtrent het vakmanschap dat uitgaat van zoân kruisboog weet hem te charmeren. Vergeleken met de modale boog oogt de kruisboog aanzienlijk imposanter. En bovenal, ze herinnert hem aan de avontuurlijke jongensboeken die hij lang geleden verslond. Maar wacht, er is meer omtrent dat verschil met de gewone kermishandboog. Met een kruisboog, namelijk, kan alleman aan de slag, ook wie niet gezegend is met een forse lichaamsbouw. Ondergetekende kan het weten, laatst torste hij in de Sint-Jorisgilde een kruisboog op zijn frĂȘle schouder. Toegegeven, haar gewicht verraste hem, maar hij gaf geen kik. Wou niet onderdoen voor de vrienden en vriendinnen met wie hij die ochtend op pad was.
Elk van ons kon zich, na wat deskundige uitleg van een ervaren Sint-Jorisschutter, wagen aan een schot. In de roos, in ât beste geval. De meesten onder ons namen genoegen met een bescheiden resultaat. Eentje schoot raak. Al was ze dat aan zichzelf verplicht, ze heet Roos. Wat onze plaatselijke leermeester de opmerking ontlokte, dat dames bij het boogschieten doorgaans nauwkeuriger resultaten boeken dan mannen. Jolijt bij de vrouwelijke helft van ons gezelschap! Dat is hier een mannenclubje? Jullie hoeven al niet meer te vertellen waarom! Er volgden nog wat verhalen. Zoals dat frappante over een paus die ooit het gebruik van de kruisboog op het slagveld verbood. Wegens al tĂš efficiĂ«nt, zeg maar.
De kruisboog was het wapen van de duivel. Ridders mochten er mekaar niet mee bekampen. Kruisvaarders, daarentegen, die bestreden de onchristelijke vijand en dan mocht het weer wel. En dan kijkt uw dienaar, ongeschoold maar graag historicus-met-de-natte-vinger, verbaasd op. Dat in die bloeddorstige middeleeuwen een paus zich inliet met het soort wapens dat ridders hanteerden om mekaar het hoekje om te helpen? Zou het? Zit onder het gras van die pauselijke richtlijn een addertje? Stel, de Heilige Vader laat zich zoân order influisteren door ⊠de adellijke heren, bang dat hun onmondige maar morrende lijfeigenen kruisbogen in handen krijgen? Of wacht, wat vernamen we daarnet? Vrouwen zijn kundiger schutters dan mannen? Daarom was de paus op zijn hoede! Vrouwen aan de macht! De lunch die we die middag namen in een nabijgelegen eethuis verliep vreedzaam. Een vriend opperde, voor een volgende samenkomst overwegen we graag een andere activiteit. Wat denk je, zouden dames sterker staan dan mannen in het kaartspel?
Een bordje met daarop âBen aan het blokken, niet storen!â, zou het hier of daar online te vinden zijn, nu stilaan een heleboel jongelui in hun cursussen duiken? In dat geval hangt er binnenkort zo eentje aan mijn voordeur. Grapje, lieve lezer, u bent altijd welkom in die bescheiden woonst van ons. Al verzeilt ook uw dienaar dezer dagen in een soort blokmodus. En dat is de schuld van die gasten in het Provinciaal Hof. ât Zit namelijk zo.
U herinnert zich, van een tijd geleden, hoe de gevel van het Provinciaal Hof zich verschool achter een immens laken dat aan stellingen was opgehangen. Het imposante bouwwerk hadden ze op het doek nauwgezet overgetekend, kwam je vanuit de Steenstraat naar de Markt toe, had je niet eens door dat het in de steigers stond. Het was in die dagen dat ze stadsgidsen uitnodigden voor een infomoment. In het Tolhuis aan ât Jan van Eyckplein werd ons verteld over de plannen die ze koesterden om na de restauratie van het Provinciaal Hof het gebouw open te stellen voor rondleidingen. Wie van ons te vinden was voor zoân initiatief, was de vraag.
Een sympathiek idee, daar niet van, al dacht ondergetekende er het zijne van. Had dat provinciaal huis niet vanouds een eerder muf imago? Al ging daar van tijd tot tijd wel een boeiende activiteit door, een tentoonstelling of zo. Maar valt daar een meeslepend verhaal rond te verzinnen? En zodoende liet ik het aanbod aan mij voorbijgaan.
Af en toe haalden de renovatiewerken het nieuws. Met een torenhoge kraan en veel bravoure werd de zorgzaam opgeblonken Sint-Michiel weer naar zijn vaste stek, hoog op de geveltop, gehesen. En toen de gevel van zijn stellingen werd bevrijd, zag Brugge dat het goed was. En dan, op een dag, zwaaiden de deuren van het gerenoveerde gebouw open en kon je gaan zien wat ze al die tijd binnenin hadden uitgespookt. Verrassing! Verwondering! Hoe fris kan zoân bejaard huis ogen!
En toen op een avond de raadszaal van het Hof volliep voor de officiĂ«le opening van Wim Opbrouckâs âHof der dingenâ, keek deze jongen met verbazing naar Wims tastbare maar eigenzinnige benadering van ons West-Vlaamse eigenheid. En bij de babbeldrink achteraf, naar het gebouw zelf. In elke hoek kom je ze tegen, het respect voor de historische architectuur en de durf om iets nieuws toe te voegen, een twee-eiige tweeling die vrolijk doorheen het pand huppelt. Wim heeft gelijk, dit is ongezien. Uw dienaar daarentegen, tja, die had het tot nu helemaal bij het verkeerde eind.
Maar kijk, inmiddels liet hij zich bekeren, met beide handen greep hij de kans om aan te sluiten bij het gezelschap dat het verhaal vertelt over het Provinciaal Hof. Enfin, de verhalen, meervoud. Want dit gaat over veel meer dan het monument. Het gaat ook over onze provincie en over ons, West-Vlamingen. Bewoners van een provincie, noem je die âprovincialenâ? Klinkt denigrerend? Weet je wat, we maken er een geuzennaam van! Brugge, provincienest!
En in afwachting van zijn eerste rondleiding buigt hij zich over een stapel documentatie. Blokken, gelijk in zijn jonge jaren. Om straks te vertellen. Een neogotisch verhaal en een verhaal van vandaag. Aan streekgenoten en aan wie van verder komt. Die streekgenoten, die krijgen een vertelling, doordrongen van herkenning. En zij die van elders komen, laten we kennis maken met onze eigenheid. De spullen van Wim Opbrouck zijn âHof der Dingenâ, het benieuwt mij nu al hoe je dat aanbrengt naar pakweg een Amerikaans gezelschap. Om over provincies nog te zwijgen. Begin er maar een keer aan, alleen al de Vlaamse situatie uit de doeken doen lijkt mij een heerlijke uitdaging.
Hoewel, waarde bezoeker, ât is heel eenvoudig. We hebben een provincie Limburg. Wat merkwaardig is, want die naam heeft met dat gebied amper iets te maken, weten onze historici. Er is een provincie Antwerpen, die is genoemd naar een stadje. Wat evenzo merkwaardig is, want die streek hoort Midden-Brabant te heten. Immers, ten zuiden ervan ligt Vlaams-Brabant en in het noorden, in Nederland, Noord-Brabant. Al zien die lieden van het eerder genoemde stadje dat wellicht anders. Wijzelf houden het simpel. Zo zijn we, hier in het westen van Vlaanderen is ’t gewoon West-Vlaanderen. Terwijl Oost-Vlaanderen, dat vind je dan weer middenin. En dat Zeeuws Vlaanderen en Frans Vlaanderen niet in Vlaanderen liggen, daar kunnen wij niks aan doen. Zo eenvoudig is het. En mocht u alsnog moeite hebben met het memoriseren, dan vindt u vast wel online een bordje met âNiet storen, ben aan ât blokkenâ. En anders helpt in ât Provinciaal Hof u wel iemand op weg.
Wat meer over het Provinciaal Hof en wat daar allemaal gaande is, vind je hier: www.provinciaalhof.be/nl
In de inkomhal van de stadsschouwburg sijpelen ze mondjesmaat binnen, de jongens en meisjes, laatstejaars van het college in Assebroek. Straks gaan we samen op verkenning doorheen de oude Brugse cultuurtempel. Van in de zaal over het podium tot achter de coulissen en van hoog op de zolder tot helemaal in de orkestbak.
Allez vooruit, âElke tijd zijn zottigheidâ wist mijn grootvader al en hij was van ât jaar 1900. Beleefde zijn dorpse jeugd ergens in de jaren twintig van vorige eeuw. De prehistorie, kortom. Voor hem en zijn kameraden stond uitgaan gelijk aan de kermis in omliggende dorpen. Op fietsafstand. En neen, er bestond nog niet zoiets als het Entrepot. Al kent vandaag ondergetekende het wereldje van het Entrepot, die âcreatieve vrijhaven voor jongerencultuurâ ook alleen van zijn buitenkant. En schudt hij het hoofd als ze ât hier hebben over tegen middernacht een feestplek opzoeken. Maar dit is hĂșn tijd en â dixit mijn opa zaliger â alle tijden hebben hun rariteiten. Dus kent de uitgaanswereld anno vandaag eigen rituelen.
Het hoe en wat op een studentenbal? Voor de muziek zorgt steevast âden discoâ van dienst, Brygensis of Apache of het legendarische Studio Barcka. De discojongens â nooit meisjes achter de draaitafels â volgen een vast muziekstramien. Een paar stevige up-tempo nummers en dan een tango of een scottisch.
Met dan de onmisbare La Bamba ofte de ‘kuskesdans‘. Even duiden? Met zân allen in een wijde kring, ietwat onhandig schouder aan schouder rondjes draaien. Stilletjes hopend dat bij de groep midden de kring dat ene meiske jou aanwijst. Gaat ze jou voorbij? Of heb je chance? Waarna drie zoentjes volgen. Zedige kusjes, veelal, maar het kan ook iets inniger.
ât Is nog tussen donkeren en klaren, woensdagochtend. Op de radio diept Vivaldi zijn schoonste viooltje op om mij op te vrolijken en intussen dampt mijn thee uitnodigend. Het nieuws komt er aan. Nieuws van over de oceaan. Mensen in een ver land kozen een nieuwe leider. En inmiddels kennen ze zijn naam. Zo vroeg op de dag ben ik doorgaans weinig spraakzaam, dus het valt amper op dat ik stil word van wat ik hoor. Kwam ooit een president uit dat land hier in Brugge langs? Neen, en in de eerstkomende jaren mag dat alvast zo blijven. En wat met de verzamelaar? Een affiche in zijn collectie die verwijst naar presidenten? Dat vergt even zoeken, maar ja dus. Dik veertig jaar geleden was er die tentoonstelling in de Bank Brussel Lambert. Toen huisde die nog in een pand op de Markt, vandaag haal je daar spullen in ât Kruidvat.
Nog eens twintig jaar eerder, in de herfst van 1963, werd in Dallas, Texas, John Fidzgerald Kennedy van het leven beroofd door een gek met een geweer. Twee jaar eerder was de jonge politicus door zijn landgenoten verkozen tot president. Na die aanslag zou de schokgolf die door zijn land en de wereld ging nog lang, heel lang nazinderen. Dat maakt het aannemelijk dat twee decennia later iemand het plan opvatte om een tentoonstelling op te zetten. Een tentoonstelling over Joseph en Rose Kennedy en hun familie. In de jaren zestig verloren zij niet enkel hun zoon John. Vijf jaar na hem werd ook zijn jongere broer Robert vermoord. Robert, ook hij droomde van het presidentschap. Dat land, zijn politiek, zijn wapengekte, in de Kennedy-saga kwam het allemaal samen. En vandaar dus, bij dat tragische jubileum, die tentoonstelling in het onthaalcentrum van de Brugse BBL.
Het initiatief stond op naam van de âPresident John F. Kennedy Foundation Europeâ en de schouders waarop die vereniging rustte, waren die van het Brugse echtpaar Eddy Neyts en Laurette Borny. Als jonge knaap raakte Eddy in de ban van het Kennedy-verhaal. De verzameling die hij daarrond opbouwde vormde de kern van de tentoonstelling. Die Kennedy-stichting met de plechtstatige naam werd overigens pas het jaar voor de expositie door hem in ât leven geroepen. Wat het vermoeden kan oproepen, dat het initiatief stoelde op een weinig relevant eenmansproject. Maar dat is dan wel zonder Eddy’s connecties gerekend.
Mijn beste Freek, âEr is leven, er is leven na de dood!â, uiteraard herinneren wij ons de schalkse leute van jouw meezinger op de radio van alweer behoorlijk lang geleden. Het idee en de melodie voor het niemendalletje leende je van Bob Dylan. ât Was in tijden waarin Dylan het Licht had gezien, weet je nog? Maar van de doorleefde ernst waarmee de herboren christen elke lettergreep mompelde van zijn âDeath is not the endâ bleef bij jou niks overeind. Het was lachen geblazen met je absurde suggesties om het leven drastisch in te korten, omdat er toch nog wat volgt na dit aardse bestaan. Je blijde boodschap âEr is leven na de dood!â liet je vlotjes rijmen op âRij dus rustig door oranje en geef extra gas bij roodâ en we zongen met zân allen mee. Zingend over de dood, vierden we het leven. Wat is het tegengestelde van âlevensliedâ?
Maar laten we redelijk blijven, het lijkt me weinig gepast om in deze zwijgzame dagen de lezer achter te laten met alleen dat onnozele lied van jou. Weet je wat, we hadden het daarnet over Bram. De betreurde, veel te jong vertrokken Bram Vermeulen, jouw compagnon de route van vele jaren. Bram, de meer contemplatieve van Neerlands Hoop, jullie tweespan. Laten we met zijn woorden de lezer uitwuiven, Freek, daar kan je vast wel in komen. Simpele woorden over wat er echt toe doet, je weet welk lied ik bedoel. âTestamentâ noemde Bram het. En of er leven is na de dood, dat laten we hier even in het midden. âEn als ik dood ga, huil maar niet, ik ben niet echt dood moet je weten. ât Is het verlangen dat ik achterliet, dood ben ik pas als jij me bent vergeten âŠâ
Allemaal tekenen ze present. In de hallen onder ât belfort pakken alle Brugse sportverenigingen uit met een ruim bemeten stand, overladen met medailles, bekers en ingekaderde pronkstukken. Een resem sportverenigingen, van âTurnafdeling Socialistische Jeugdâ tot de weledele âHandbooggilde Sint-Sebastiaanâ. Naast âFootball Club Brugeoisâ tref je er ook âCercle Sportif Brugeoisâ en âBrugsche Velosportâ. De âLawn Tennis & Hockey Clubâ schouder aan schouder met de âRashondenclub Sint-Michielsâ.
– foto beeldbank Brugge –
De âKoninklijke Brugsche Zwem- en reddingskringâ die thuis is in het recent gebouwde binnenzwembad op Kristus Koning, is het aan zichzelf verplicht om erbij te zijn. Want de tentoonstelling biedt de bezoeker een handvol lucratieve nevenactiviteiten ten gunste van âHet Zwemuurtjeâ, gratis zwembeurten als âliefdadigheidswerk ten voordele van wezen, blinden, doofstommen en schipperskinderenâ. Zo kan je midden de expositieruimte je centen kwijt in âeen drank- en dansgelegenheid met flinke jazzmuziek en allerhande aantrekkelijkhedenâ. Hoofdprijs van de tombola is âeen koers dames- of heerenfiets van het zeer gunstig gekende rijwielfabrikaat Het Belfortâ.
Redenen te over om uit te pakken met een affiche met enige vitaliteit in haar campagnebeeld. Op de voorgrond een adonis met ontbloot bovenlijf, een zedig doek om zijn midden. Wil hij imponeren met zijn zopas gewonnen beker of met zijn sixpack? Hoe dan ook gaat zijn aandacht minder uit naar de toeschouwer dan naar de redelijk androgyne boogschuttersfiguur op de achtergrond. Cupido? In de rechterbovenhoek lezen we de naam van de ontwerper. Merkwaardig, niet meer dan twee affiches zijn ons bekend met daarop âA. Goethals Van Reckâ. De ene is deze omtrent de tentoonstelling. De andere kondigt de Brugse handelsbeurs van datzelfde jaar 1934 aan. Over die jaarbeurs lees je iets in een Brugse gazet. Zwart op min of meer vergeeld wit staan daar de volgende verrassende woorden âŠ
Dat binnen een handvol zomers, amper twintig jaar na de eerste wereldbrand, weer Duitse soldaten door de straten van de stad zullen marcheren, dat kan vandaag niemand vermoeden. En al helemaal niet dat na die gruweljaren het zwembad de naam van kampioen Jan Guilini zal krijgen. En neen, niet om zijn kampioenstitels. Wel om de heldhaftige rol die hij in de oorlog zal vervullen als verzetsheld. Een rol die hem noodlottig wordt, op 22 mei 1944, tien jaar na de tentoonstelling in de stadshallen. In dat voorjaar van ’44 nadert de oorlog zijn einde, maar een paar weken voor D-day wordt de koene zwemmer, eenendertig jaar jong en vader van drie kleine spruiten, in de Duitse Brandenburg-Görden-gevangenis door zijn Nazi-beulen van het leven beroofd. Onthoofd.
Maar vanmiddag, ât is een aangename zomerdag in 1934, strooit de beiaard zijn vrolijke deuntjes over de daken van de stad. En aan zijn torenvoeten loopt volk in en uit bij een al even vrolijke tentoonstelling over sporttrofeeĂ«n. Onder hen ook Jan Guilini en zijn vrouwtje, de toekomst lacht hen toe. Ge hebt gelijk, Jan, het eenvoudige leven, hoe schoon kan het zijn!
âHa, Bruggelingen!â In haar wat korrelige stem herken ik een licht West-Vlaamse tongval. Een mens staat van minder aan de grond genageld. Verwonderd omdat zij het Brugs herkent waarin mijn wederhelft en ik, dwalend langs de kunstwerken in de grote zaal van Louvre Lens, zonet een paar woorden wisselen? Was het dat maar! Nu dit verhaal u hier wordt toevertrouwd, zit u stevig in uw stoel of zetel? Deze jongen mag het hopen, want hij gelooft zelf amper dat hij hier doodgemoedereerd wordt aangesproken door een geschilderd portret! Een vrouw op een schilderij! Ze spreekt!
Zonet wijs ik mijn eega er nog op, kijk, daâs van Memling, onze Brugse grootmeester! Waarna mijn gezellin op nuchtere toon vraagt of ik met evenveel ontzag over dit kleinood zou spreken als het van een anonieme schilder was. Daar sta je dan, als vermeend kenner. En of die middeleeuwers altijd zo beteuterd keken, schampert ze. Het portret doet haar denken aan het kadertje van destijds bij mijn grootmoeder boven de schouw. Ze weet dat ik het zo voor mij zie, het sjofel geklede jongentje dat met droeve blik voor zich uit staart. En op zijn wang parelt een traan. Schildersmartlap. Maar ze heeft een punt, dit is geen vrolijk portret.
Want ze zegt nog iets. Stelt mij een vraag. Hoe dat zit met het nieuwe museum dat we bij ons in Brugge aan het bouwen zijn. Een conversatie met een schilderij, waar ben ik beland! Ik zet mijn laatste twijfel opzij en beslis toch maar te antwoorden. Dat het nu snel vooruit gaat met âBruskâ, zegt ik, de nieuwbouw die binnen een jaar of wat zal aansluiten op het Groeningemuseum. Al valt dat imposante bouwproject amper op voor wie in de buurt passeert, het gros van de werf ligt verscholen midden een stratenblok.
Even zwijgt ze, de mevrouw op het paneeltje. Dit was het? Maar neen, het schilderij is nog niet uitgepraat. Dat alweer heel wat jaren voorbijgingen sinds ze laatst in Brugge was, vertelt de vrouw. Ze herinnert zich âLes Primitifs Flamands Ă Brugesâ, de prestigieuze tentoonstelling in 1902.
En een paar decennia later, in de zomer van 1939, keerde ze nog een keer terug. ât Was bij de vijfhonderdste verjaardag van Memling dat een eerste keer een expositie doorging met uitsluitend werken van zijn hand, vertelt ze met woorden waarin onmiskenbaar heimwee doorschemert. Heimwee naar de dagen waarin de meester haar portretteerde? Heimwee naar Brugge? Ik vraag het maar beter niet. Trouwens, de etiquette tegenover sprekende schilderijen, hoe zit het daarmee? Die keer in â39, vervolgt ze, kwam een zwart-wit foto van haar portret in de cataloog. In dat boek werd haar portret vermeld als deel van een tweeluik waarvan het andere paneel een Madonna met kind voorstelde. Waarom zucht ze? ât Waren de schoonste jaren van haar leven, weet ze nog, toen haar man aan de jonge schilder Hans Memling opdracht gaf om hen allebei te vereeuwigen.. Zij aan zij in hetzelfde decor, een dubbelportret.
Ik raap nog een keer mijn moed bijeen en stel de vraag die er, naar ik meen, toe doet. Wat is er geworden van het portret van haar echtgenoot? Wel, die vergissing in 1939 was een eenmalige uitschuiver. Haar man is veilig en wel in een museum in Berlijn, weet ze, ze verzorgen hem daar goed. We zien mekaar alleen maar hoogst zelden bij een uitwisseling voor een tentoonstelling of zo. De laatste keer was trouwens bij jullie in Brugge. Op die tentoonstelling âMemling en het portretâ, daâs ook weeral bijna twintig jaar geleden!
Afgeladen vol, zo laat de provincieraadzaal zich die avond omschrijven. Een zaal vol goesting en daarvan heeft Wim Opbrouck er misschien nog het meest van al. Zoals verwacht toont de gastheer zich van zijn speelse, Opbrouckse kant. De officiĂ«le opening van het âHof der Dingenâ is dan ook zoân beetje zijn avond. Die van hem en van iedereen die hem in de voorbije maanden een voorwerp toevertrouwde waaraan een verhaal vast zit, een West-Vlaams verhaal.
Die inzameling resulteert in een rariteitenkabinet waarin de meest onvermoede spullen vertellen over onze provincie. Dat gaat van de bokshandschoenen van Delfine Persoon over de megafoon van stoetenbouwer Tony Willems tot de bemodderde laarzen van een boerin die ook halftijds als verpleegster in ât beroepsleven staat. Doorheen weinig gebouwen die een restauratiecampagne over zich heen kregen waait zoân verfrissende wind als hier, door dit Provinciaal Hof op de Brugse markt. En nu iedereen er vrijelijk af en aan loopt, noopt de plek tot een opgewekte dit-huis-is-van-ons-stemming. Wellicht zo kwam Wim Opbrouck op het idee om hier zijn en ons âHof der Dingenâ onder te brengen. Maar in de voorbije maanden kwamen meer mensen met verrassende hebbedingen aanzetten dan Wim kwijt kon in zijn expositie. De curator stond voor verscheurende keuzes. Wie weet, wat vandaag niet aan bod komt, diept hij misschien later nog op. Trouwens, zopas kwam een affiche in mijn archief terecht die zich thuis zou voelen in Wims âHof der Dingenâ. Een affiche met een door en door West-Vlaams karakter. Herinnert de lezer zich, van een paar weken geleden, ons relaas over een concert in het Brugge van de jaren twintig? Een avond ten voordele van een hersteloord voor tuberculose-patiĂ«nten dat ze bouwden in Sijsele.
Welnu, voor dat Sanatorium Elisabeth gingen naast die muziekavond wel meer benefietacties door. De âGroote tombolaâ was daarbij met voorsprong het meest in het oog springende steunproject. De âGroote Tombolaâ, in de hele provincie werd de bevolking opgetrommeld om deel te nemen aan dat loterijspel. âDaar hier in de stad vele personen nog niet in de gelegenheid geweest zijn, zich lotten aan te schaffen, zoo komt het comiteit een groep juffrouwen aan te stellen die zich bereidwillig gelasten de loten bij al de inwoners van Brugge aan te biedenâ, meldde het Burgerwelzijn.
Waarde lezer, u weet van onze nieuwsgierigheid op zoân keren. Over welke huizen gaat het? En zijn ze er nog, vandaag? En ja hoor, het lukt om ze te vinden. Althans, met een bereidwillig helpende hand vanuit het plaatselijk stadsarchief kwamen we het pand in Ieper op het spoor. In de Lange Torhoutstraat staat het tot vandaag fier overeind als huisnummer 10, in de kenmerkende gele baksteen van de naoorlogse heropbouw.
Anno 2024 is de Paul Parmentierlaan een aaneenschakeling van karakterloze flatgebouwen. Nog niet zo heel lang geleden veegden die misbouwsels ons Villa Louis, zo heette ze, genadeloos van de kaart. Onze provincie en haar kuststeden ⊠zucht.
De Paul Parmentierlaan, anno 2024 …
Maar er is ook veel schoons te zien in onze contreien. In het âHof der Dingenâ, bijvoorbeeld, waar Wim Opbrouck ons fijntjes wijst op het bijzondere van het alledaagse. Mijn tombola-affiche van bijna honderd jaar geleden, Wim, misschien had die er ook een plaatsje verdiend. Maar … ik weet nĂłg iets beter.
We konden nog niet achterhalen wie destijds die huizen won. Werk aan de winkel! Doch wacht, stel je voor dat ze nooit werden toegewezen! Een tombola met nooit gewonnen hoofdprijzen, zou het kunnen? Die ondeugende bedenking voert mij terug naar een heel ander soort tombola, een loting uit mijn kindertijd. Weet je nog, Wim, Domus Dei? Op school werden we er elk jaar weer mee opgezadeld, met de lotjes van Domus Dei. Een loterij ten voordele van kerkenbouw en dat soort projecten, zeg maar een bisschoppelijk gokspel. Elk godvruchtig huishouden werd verondersteld een paar lotjes aan te schaffen. En elke keer was de hoofdprijs een auto, het toenmalige summum van luxe. Dat we keer op keer lacherig deden over het hardnekkige gerucht dat die auto, in mijn herinnering was het altijd een Mercedes, nooit door iemand werd gewonnen, dat hoorde gewoon bij Domus Dei.
Allez Wim, zeg nu zelf, een lotje van Domus Dei, portret van de volkse goedgelovigheid van weleer, dat mag toch Ăšcht niet ontbreken in je collectie? Vergeet die knaap met zijn affiche, Wim, ga voor Domus Dei! Hierbij, waarde lezer, een oproep. Diept u uit een zolderse lade zoân kleinood op, aarzel niet. Breng het naar Wim, met mijn groeten. Een lotje van Domus Dei, het wordt de ultieme blikvanger in het âHof der dingenâ. Met ernaast, onverstoord op een hooghartige sokkel, de Mercedes die nimmer iemand won.
Liet Willy Lustenhouwer ooit in zijn politieke kaarten kijken? Babbelde de godfather der Brugse grapjassen bij zijn conferences in de stadsschouwburg doorgaans niet gezwind met een weide bocht om het bestuurlijke wereldje heen? Niemand nam het hem kwalijk, ât was lachen geblazen met eigen lokale geplogenheden en de volkse typetjes waar Lustenhouwer in grossierde. Dat mochten we een tijdje geleden nog vaststellen toen zijn erfopvolger, de Mugge van Brugge, in diezelfde schouwburg uitpakte met een lang niet onaardige hommage aan Willy Lustenhouwer. Kleurrijke personages passeerden de revue, maar politiek Brugge mocht op zijn twee oren slapen.
Ook bij die gemeenteraadsverkiezingen verslikte je brievenbus zich in de papieren beloftes van alle gevestigde partijen. Met hun namen van weleer, kent u ze nog? CD&V was nog CVP, Vooruit heette SP en Open VLD nog kortweg VLD. Het Belang was nog Blok en het wel heel Oost-Europees klinkende Agalev stond voor Groen. En N-VA ging nog door ât leven als Volksunie. Maar ât was mij anderzijds het verkiezingsjaartje wel. Want de kiezer kon zich die herfst een heleboel andere keuzes veroorloven! Er kon bijvoorbeeld gestemd worden op âPaixâ. Jan Keirse stond moederziel alleen op zijn lijst, wat alvast een voorkeurstem overbodig maakte. Menslievende tijden waren het, want naast een partij met zoân vredig imago, vond je negen Bruggelingen onder de aardige partijnaam âLiefdeâ.
Namen als die van de destijds in Brugge alom gekende Bernard Muylle. Een andere Muylle, Yves, pakte dan weer uit met âBofâ, aanvankelijk bedoeld als nieuwe partij die als ’t erop aan kwam toch maar mooi beschutting zocht onder de vleugels van de liberalen. Bij âBofâ vond je ook marathonloper Peter Daenens. En de slogan ‘Brugge pleegt zelfmoord‘, kwestie van ’t een beetje vrolijk te houden.
Er was de NWP of Natuurwetpartij, een eerder bescheiden initiatief met vijf kandidaten waarvan er eentje goed was voor vier voorkeurstemmen. Wat niet volstond om verkozen te raken. Jeugdig volk of wie zich jong voelde kon terecht bij jongerenpartij âRobin Hoodâ die met âât Is den Hood die ât doet!â de prijs van grappigste slogan verdiende.
Om in een geest van levenswijsheid af te sluiten was 1994 ook het jaar waarin je kon stemmen voor âWOWâ. Dat letterwoord stond voor âWaardig Ouder Wordenâ. Heel even leek dat initiatief met aandacht voor de oudere burger landelijk een schone toekomst tegemoet te gaan, maar het mocht niet zijn. Gebrek aan verjonging, misschien? Het jaar 1994 ging voorbij en zo ook de verkiezingen van oktober. Patrick Moenaert werd burgemeester, een eerste keer, en Brugge bleef de brave stad die het altijd al was.
We zijn dertig jaar en vijf gemeenteraadsverkiezingen verder. Er komen weer een paar kleine partijtjes op, maar lang niet zoveel als toen. En wie het vreest kunnen we gerust stellen, de Mugge van Brugge is dus niet Ăšcht kandidaat-burgemeester. ât Was maar om te lachen, dat van die affiche. ât Zou nochtans niet de eerste keer zijn dat een podiummens in de politiek gaat. In het land van de cowboys bracht acterende cowboy Ronald Reagan het zelfs helemaal tot president en vandaag hebben ze er OekraĂŻne ook zo eentje. Maar een regelrechte comedian? Er komt ons niet meteen iemand voor de geest. En neen, Trump telt niet mee.
Hou het stil voor de verzamelaar maar onder ons gezegd, soms hebben affiches gewoon iets weg van behangpapier. Affiches verbergen vaak meer dan ze laten zien en met behang is het net zo. Wat gaat schuil achter het verkleurd behangpapier in oude panden? NĂČg ouder behang! Papier dat zich mensen en hun doen en laten van lang geleden herinnert. Als muren konden spreken. Met affiches is het net zo. Ook zij verzwijgen soms meer dan ze aankondigen. Zoals de affiche die ik een paar zondagen geleden op het boekenmarktje langs de Steenhouwersdijk, na een gezapige keuvel met de verkoper, voor een schappelijke prijs kon meenemen. Ze gaat over een concert ten voordele van âhet sanatoriumvoor teringlijdende vrouwen te Sysseeleâ.
Het sobere tekstplakkaat belooft een ‘belangrijk concert’ op een dinsdag in februari maar naar het jaartal mogen we raden. Maar in de stadsbib hebben ze oude kranten en die vouw je thuis handig open op je digitale scherm. De aankondiging van het concert brengt ons, zo leert mij een Brugsch Handelsblad uit die dagen, naar een winteravond in het jaar 1927. En de opbrengst is dus bestemd voor het in opbouw zijnde sanatorium van Sijsele. Zoân sanatorium, dat is echt iets van die tijd, de eerste helft van vorige eeuw. Je zal maar tuberculose oplopen, tegen die levensbedreigende ziekte is nog geen afdoend geneesmiddel opgewassen. Je enige houvast is een soms maandenlange kuur in een sanatorium, waarbij schone lucht, gezonde voeding en rust voorop staan. Midden de naaldbossen van Sijsele, in de dan nog zeer landelijke omgeving langs de steenweg naar Maldegem, bouwen ze zoân sanatorium. Het is een initiatief van een bemiddeld echtpaar dat zijn zoon aan de ziekte verloor. Ze noemen het complex naar onze koningin, Elisabeth. De bouw van het sanatorium heeft veel voeten in de aarde, overal in de provincie dragen initiatieven bij aan de financiĂ«le kant van het project. In de kerken van omliggende parochies worden de boeren vanop de preekstoel aangemaand om met paard en kar bouwmaterialen naar de werf aan te voeren van bij het nabijgelegen treinstation van Donk. Je hemel verdien je niet zomaar!
En in Brugge is er dus dat benefietconcert. De krant kondigt het aan als een initiatief van âVrouwenadelâ. Vrouwenadel? Een dameskransje uit adellijke middens? Neen, een gazet van een paar jaar eerder brengt klaarheid. âEr is te Brugge een bond ingericht voor katholieke vrouwen, met het doel de katholieke gedachte op godsdienstig, zedelijk en sociaal gebied meer en meer bij haar te doen doordringen. Meer waardigheid kan alleen nog de vrouw beschermen tegen dien stroom van ontzedelijking en al dat heidensche, hetwelk wij van dag tot dag meer zien toenemen. Het doel is verzedelijking, het middel is hooger ontwikkelingâ.
En die hoognodige bond staat dus in voor het concert in het Sint-Lodewijkscollege. De affiche laat weten dat je die avond de feestzaal binnenkomt langs de poort in de Dweersstraat. Veel later zal die schoolpoort de aftocht van het college naar Sint-Andries overleven, als een relikwie van wat ooit was.
Wat krijg je voor de 4 frank die je neertelt voor een toegangskaartje? De komst van twee blijkbaar ronkende namen. Er is  Cecil Grey, kunstzangeres, en een twaalfjarig jongetje, een zekere Carlo Van Neste, die viool speelt. De naam Cecil Grey, dat wordt even zoeken. Verraadt haar naam een Engelse achtergrond? Dat klaren we alvast niet uit. Een eerste vermelding van de sopraan die verbonden is met de Gents opera vinden we in een Franstalig blad van kort voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Ze wordt er âla toute charmante petite cantatriceâ genoemd. Kort na de oorlog duikt haar naam weer op als âune toute jeune et gracile cantatriceâ die imponeert met Mozarts aria van de Koningin van de Nacht. En het houdt niet op, want in het Brugsch Handelsblad van 1924 is ze âde lieflijke zangeres die wij in den laatsten tijd verscheidene malen hier ter stede zagen optredenâ. Even klinkt een kritische dissonant in het Burgerwelzijn ⊠âeen dappere soprano, doch soms wat overspannenâ.
Zijn internationale doorbraak komt er wanneer hij aantreedt als jong solist bij London Philharmonic Orchestra. Carlo krijgt naam als vooraanstaand docent, finalisten van de Koningin Elisabethwedstrijd gaan er prat op dat ze bij hem de stiel leerden en zijn kamerensemble âTrio Carlo Van Nesteâ wordt een begrip in het wereldje. Of zijn toehoorders in Sint-Lodewijks zich realiseren dat daar een klein ventje, maar tegelijk een man met een grote toekomst voor hen musiceert, laat zich moeilijk inschatten.
Cecil Grey en Carlo Van Neste, elk verlegde een steen in de rivier die muziek heet. De ene een kiezeltje, de ander een kei. Het komt wel eens voor dat ik langs Sijsele naar Maldegem rij. Ergens onderweg, tussen hoge naaldbomen, doemt het nog altijd op, het voormalige Sanatorium Elisabeth. Voortaan laat elke passage in die buurt mij mijmeren over een jong violistje dat op een keer een zaal Bruggelingen ontroerde. Over een operazangeres, ook. En hoe het ene mensenleven sporen nalaat, terwijl het andere is wegdeemstert in de mist der tijden. Ochtendlijke nevels tussen de sparren van een oud bos.
Ergens op een stoep in de Langestraat, een doos met langspeelplaten. NĂłg zoân doos. Op elke rommelmarkt vind je wel iemand die ouwe platen kwijt wil. En daar is weer vraag naar. Je gaat erbij zitten, gehurkt graai je doorheen het stapeltje. Nutteloze verzamelplaten, zoals wel vaker. Maar ineens, tussen een paar felgele âAlle dertien goedâ-hoezen, die ene van Angelo Branduardi. Met dat dromerig portret van de muzikant, de vingers van zijn linkerhand zoeken een akkoord op de hals van zijn gitaar die hij lijkt te koesteren. En onder zijn naam âHighdown Fairâ, de titel van het album. En ja, in je hoofd hoort de knaap die je toen was weer het meeslepende lied van toen. Zo’n terugkeer in de tijd, helemaal naar je jongensjaren, dan neem je die plaat mee naar huis, toch? Waarom je ze alsnog laat waar ze is? Vooreerst omdat je heel lang geleden niet alleen je platen, maar ook je platenspeler van de hand deed. En bovenal, deze hoes oogt vlekkeloos. Hoezo, als dat geen argument is om ze wĂšl aan te schaffen! Niet, dus.
Want die ‘Highdown Fair’ van ons, ergens eind jaren zeventig ligt ze op de salontafel in de krappe mansarde die we huren, drie hoog in de schaduw van Sint-Salvator. Op een keer morst iemand een scheut rode wijn en sindsdien siert een hardnekkige, rode vlek haar hoes. En nu je ze hier in handen houdt, mis je niet alleen de muziek, maar ook die warmrode, zwijgzame getuige van ongetwijfeld late uurtjes van toen. Schone dagen, lange nachten. Zonder dat wijnspoor is âHighdown Fairâ gewoon die plaat niet. Van op de zondagse rommelmarkt fiets je naar het Volkskundemuseum in de Balstraat. ât Is daar heropening, het huis was een stuk van de zomer gesloten en dit weekend gooit het heringerichte museum zijn deuren weer open.
Er is nagedacht over nieuwe invalshoeken, hier en daar kan de bezoeker zelf de handen uit de mouwen steken. Of de voeten in een paar klompen om zich aan een volksdansje te wagen. Al blijft het totaalplaatje het vertrouwde huis zoals we het sinds lang kennen.
Je hebt hem niet persoonlijk gekend, de kunstenaar en gepassioneerd verzamelaar van alles wat volks was. En al babbelend denk je toch weer even terug aan die plaat met de wijnhoes. Je deed ze ooit van de hand, al je platen. Het waren de jonge dagen van de cd, ineens waren grammofoonplaten ouderwets. En die ene was al helemaal waardeloos, wie geeft wat om een plaat met een vuile hoes? Je deed ze weg, voorgoed. En gemis is veelal voor later. Guillaume Michiels liet zich daar niet aan vangen. Deed niets van de hand, zijn huis langs de Verversdijk vulde hij met al wat oud was en voor anderen nutteloos en achterhaald.
Thuisgekomen ga je in je affichecollectie op zoek naar wat erin steekt over Guillaume Michiels. âDe wereld van een Brugse mensâ, een affiche uit 2009, is het eerste wat je opdiept. Het was de aankondiging van een expositie over zijn rijkgevulde leven. En een bijhorende brochure over de tentoonstelling die doorging in ât stadsarchief Ăšn in het volkskundemuseum. Dat was in 2009, honderd jaar na zijn geboortedag.
De brochure – las je ze, destijds? – vertelt je verrassend veel over de schilder die het uitzoeken van het verleden van zijn stad als zijn levenswerk zag. Over wat hij publiceerde, dat was heel wat. Over zijn magnum opus, âUit de wereld der Brugse mensenâ, vuistdik boek dat vaak ten onrechte als een verzameling fotoâs wordt omschreven. Het is waar, het werk bulkt uit van de fotoâs uit Guillaumeâs unieke verzameling, maar je vindt er veel meer over Brugge dan alleen maar oud beeldmateriaal. Het boek staat nog als een huis. Een oud huis, weliswaar, maar naar Brugse normen is dat een troef. Maar wat pas echt verrast? In je collectie steken meer affiches dan je zou vermoeden omtrent initiatieven waar Guillaume Michiels zijn schouders onder zette. Als schilder Ăšn als verzamelaar van volkskundige spullen. Maar evenzo als betrokkene bij tentoonstellingen over de geschiedenis van zijn stad, zijn Brugge. Angelo Branduardi, in je hoofd klinkt zijn fluwelen stem de hele dag na. Jammer van die
… meer affiches dan je zou vermoeden …
plaat, die met de oudrode wijnvlek. En nog meer jammer, eigenlijk, dat je Guillaume Michiels niet persoonlijk heb gekend. Nochtans, toen hij overleed, ât was in het jaar 1997, had onze stad en zijn affiches je al even in zijn ban. Had je hem opgezocht, vernam je ongetwijfeld, in de marge van veel affiches, veel kostbare verhalen. Platen van vroeger en mensen van vroeger … en dat je ze soms pas ten volle waardeert als ze weg zijn. “Kere ke were!” … kon het maar …
Een rondleiding in de stad, met nadrukkelijk verzoek om langs te gaan in de Onze-Lieve-Vrouwekerk Ăšn de Heilig Bloedbasiliek. Het komt voor dat deze jongen, de gids die van de dispatching zoân mailtje ontvangt, zich al meteen een beeld vormt van de klant die straks op hem wacht. Bestempel je dat als vooroordeel? Vooroordelen zijn verwerpelijk, da’s waar, maar dit keer lijkt een rondgang in een paar gebedsoorden echt wel van belang. Dus vooringenomenheid of niet, zoân opdracht roept een beeld op van wie langskomt. Een stel pilaarbijters? Bij de stalen, rode brug aan het Minnewater, waar het gros van de toeristen Brugge binnenkomt, kijk ik die middag dan ook benieuwd uit naar wie zich aandient. Want er is nog iets curieus omtrent de informatie die de gidsenvereniging mij toestuurde. De familienaam van de klant, verraadt die klankkleur niet iets Turks of zo? Waarbij je je afvraagt hoe dat rijmt met die interesse in kerken. Vooroordeel, jawel.
Ja, Fatima, we zijn een landje van bierdrinkers!
Komt een taxi aanrijden. Een smaakvol uitgedost koppel stapt uit, samen met een kleine jongen. De man en de chauffeur wisselen een paar woorden, de wagen vertrekt en ik maak kennis met Yusuf, zijn partner Fatima en hun zoontje. Ze spreken een behoorlijk vloeiend Engels maar mijn vermoeden â lees: vooroordeel â klopt zowaar, ze komen helemaal uit Antalya, Turkije. Een wandeling met zoân klein gezelschap plooit zich na een tijdje wel eens in een gezapige, informele babbel. Tenminste als het tussen gids en klant ietwat klikt. En die middag valt dat klikken best mee, met een koppel dat al aardig wat van de aardbol heeft gezien, zo verneem ik. Trouwens, Yusuf is betrokken bij een organisatie die toeristen vanuit Antalya op sleeptouw neemt naar het Turkse binnenland. Mensen van de wereld, kortom.
We volgen de obligate route langs het begijnhof en in de kortste keren verrassen Fatima en Yusuf mij met hun oprechte interesse in ons verleden. Van onze geschiedenis en cultuur weten ze bovendien nogal wat. Hun kleine jongen, ik schat hem een jaar of acht, wil graag op de bootjes. Daâs voor straks, belooft zijn moeder. Althans, dat verneem ik wanneer zij mij haar Turkse antwoord vertaalt.
Iets verderop is het met het verhaal van de Halve Maan en de bierpijplijn voor een gids steevast makkelijk scoren, maar ook hier valt de leergierigheid van mijn gasten omtrent bier mij op. Je hebt gelijk, Fatima, we zijn een landje van bierdrinkers. In de Katelijnestraat blijken we evengoed een volk van chocolade-eters, mijn gasten laten zich graag vangen aan Belgian chocolats. Je bent toerist of je bent het niet, maar in de kerk willen ze ook alles horen over Michelangeloâs Madonna Ăšn de Bourgondische praalgraven. Ook het Bourgondisch verleden van onze stad boeit hen. Aan de overkant van de Dijver zet het terras van Bourgogne des Flandres hen dan ook heel even op het verkeerde been. Neen, weet de gids, dit is niet het stadspaleis van Maria van BourgondiĂ«, dit is nĂČg een brouwerij! Kunnen we tot bij dat terras, wil Yusuf weten en ik beloof dat voor straks, maar eerst op naar de Heilig Bloedkapel! Daar vertelt Fatima dat ze las over de reliek en hoe die wellicht ooit in Constantinopel werd ontvreemd door onze kruisvaarders, die sloebers. Dit gezelschap blijft mij verrassen! Mijn rondleiding zit erop, maar Yusuf herinnert mij aan Bourgogne des Flandres. Op het terras aan de waterkant komt voor elk van ons een frisse Blonden Os op tafel. Adil, daâs hun zoontje, neemt iets fris en kijkt geboeid naar de bootjes. Ik vertel over het komende bierweekend en ziedaar de teleurstelling van Yusuf! Dat ze dat moeten missen!
… jullie paters brouwen bier…
Na onze verkenning van kerk en basiliek mag het weinig verbazen dat religie nog een keer ter sprake komt. Dat ze geen praktiserende gelovigen zijn, vertelt Yusuf. Alvast geen moslims, begrijp ik, anders kwam hier geen schuimend nat op tafel. “Ach, alcohol …” mijmert Yusuf, “… Bij sommige geloofsgroepen kan het niet, jullie priesters proeven wijn aan het altaar, jullie paters brouwen bier, wie heeft het bij het rechte eind?” Waarna zijn vrouw mij verrast met een markante opmerking. Ze zegt “You can also pray while drinking!” Je kan ook bidden terwijl je drinkt ⊠Er zijn van die achteloze babbels waarvan ge weet, dit blijft me bij! De Blonden Os heeft ons gesmaakt en bij de aanlegsteiger om de hoek stapt het gezin in een bootje, ik wuif ze uit. De kleine Adil straalt wanneer hij mij toezwaait. De fooi die Yusuf mij zonet toestopte mag een aardig centje heten. Straks hef ik daarmee op het bierfestival graag het glas op een memorabele middag in boeiend gezelschap. En op die woorden van Fatima. Enfin, een paar glazen misschien. Verwacht u, waarde lezer, van ondergetekende dat hij als drinkebroer na dat bierfeest hoogst beneveld huiswaarts strompelt, iets mompelend over drinken en bidden? Neen, zo bent u niet, u bezondigt zich nimmer aan vooroordelen.
En plots ziet Brugge zijn straten overrompeld door zijn jubelende inwoners. Hoor, ze zijn daar! Alleman wil, na dagen van angst en onzekerheid, eindelijk de Canadese bevrijders toejuichen. Die dinsdagmiddag, ât is de twaalfde september van het jaar 1944, komt een einde aan vier duistere jaren van Nazi-bezetting. Om, uitzinnig van blijdschap en opluchting, hun jonge helden te begroeten staan ze rijen dik in de Zuidzandstraat. Grommend banen de pantservoertuigen van de Canadezen zich traag een weg door de menigte. En Cecile weet het zeker, toen hij zopas midden het blijde kabaal voorbijreed, kruiste zijn trotse blik heel even die van haar. Haar verbaasde ogen volgen hem terwijl hij en zijn kameraden hun triomftocht verder zetten door de joelende massa.
Ze werd vorige week achttien, Cecile, maar van verjaardag vieren kwam niks in huis. De voorbije dagen gonsde het van de geruchten. De Canadezen rukken op. Of toch niet? De Duitsers gaan de stad verlaten. Of toch niet? En wat indien niet? Maar vandaag is Cecile haar verloren feest alweer vergeten, vandaag is het feest voor iedereen. En wie weet, die soldaat van daarnet ⊠Hoe dan ook, de oorlog is voorbij, nu begint het voor haar, het echte leven! Al zijn er ook de dagen die volgen. Dagen waarin ze leert hoe het recept van het bestaan meer in zich draagt dan enkel vrijheid, blijheid. De naschokken van oorlog. De chaos waarin een stad zich stort wanneer veel op losse schroeven komt te staan, ondanks een oproep van de burgemeester. Er zijn de weerstanders, mannen en vrouwen die hun leven waagden. Helden. Helaas ook last minute-weerstanders. Collaborateurs, echte verraders en vermeende, moeten het ontgelden. Schermutselingen, afrekeningen.
– affiche collectie A. Poppe–
En er is, in de jaren die volgen, de ontluisterende koningskwestie. Maar het leven gaat zijn gang, het leven van een jonge vrouw, het leven van een stad, een land, een wereld. Cecile haar tijd schikt zich naar wat volgt op zoân oorlog. Een tijd waarop de overwinnaar zijn stempel drukt, het Engels zijn zegetocht aanvat. Met Elvis en James Dean en James Bond, met Beatles en Stones. Een schone tijd? Zeker en vast. Met fel groeiende welstand en wandelen op de maan.
Maar ook weer met oorlogen, echt waar. Een koude oorlog en andere, Vietnam, het Midden-Oosten, Afrika. Wapenwedloop en hongersnood. En er is het land van Cecile. Met zijn wereldtentoonstelling, een afscheurende kolonie en politiek kluwen. Een vreedzaam land. Dat en veel meer komt op haar af, maar zie haar daar staan, in de Zuidzandstraat, blij zoals alleen meisjes blij kunnen zijn. Meisjesblij.
Weet zij veel, hoe haar stad zal groeien en bloeien. Kijk, Cecile, kijk naar de foto. Naar de spits die opdoemt, vaag achter het hoofd van je jonge held. Het is de toren van het station op het Zand, het station dat straks tegen de vlakte gaat. Ooit komt op die plek een kelder vol autoâs. Want de trein en de tram, ze zullen het afleggen tegen koning auto. Tegen de illusie van vrijheid, met zân allen in de file. En dat achter jou, achter de gevels, het college zal ingeruild worden voor een winkelwijk, dat ook. In de straat waar je wuift naar de jongen op zijn tank zullen de tramsporen verdwijnen. De kasseien niet, die blijven. En toeristen, die komen.
De jonge Canadees? Hij keert weer naar zijn thuis, zal zijn ouders opvolgen op hun farm bij Lake Manitoba. Je ziet hem nooit terug, maar daâs niet erg. Want verderop in de straat staat Herman, ook hij wuift naar de optocht. Je kent hem nog niet, de knaap die je hart zal veroveren. Het zal jullie voor de wind gaan en jullie zoontje zal Dany heten, je vindt dat een schone naam. In die dagen kiezen veel jonge moeders Engels klinkende namen voor hun zonen, hoe zou dat komen? En of toeval bestaat? De soldaat met zijn stoere blik van toen die keer, je zal het nooit weten maar hij heet Dany.
De bevrijding van Brugge, tachtig jaar geleden, wordt herdacht in het weekend van 7 en 8 september: www.brugge.be/bevrijding
Die zomer van 1905. Radio bestond nog niet, maar ieder had zijn eigen stem. Op elke steiger klonk een lied. Zo was metselaar Jules aan ât werk op een eerder bescheiden steiger langs de Steenbrugse Wandeling. Zijn broer Fernand een heel eind verderop, vrolijk fluitend op een indrukwekkend hoge stelling waar je die niet zou verwachten, midden de bossen van Sint-Andries. Er werden in het Brugse ommeland overigens wel meer steigers opgetrokken. Op de werven van de nieuwe zeehaven die stilaan vorm kreeg en waarmee Brugge zich na eeuwen weer op de economische wereldkaart zou zetten. En op de chantier in Sint-Michiels, waar de opbloeiende ijzergieterij van De Jaegher uit de binnenstad, in de buurt van de Gieterijstraat, een heel nieuwe fabriek bouwde.
… een fabriek die zich toelegt op alles wat met de trein van doen heeft …
NV La Brugeoise, zo heette de onderneming voortaan, zou zich toeleggen op de constructie van spoorwegmateriaal. Ach, de trein! Sinds op het Statieplein, dat ze vroeger ât Zand noemden, een imposant nieuw station in de plaats kwam van het veel bescheidener eerste, was Brugge omtrent mobiliteit helemaal mee met de gang van de wereld. En voor een fabriek die zich toelegt op alles wat met de trein van doen heeft, lag een stralende toekomst in het verschiet. De beloftevolle onderneming permitteerde zich dan ook een toegangspoort met iets van grandeur. ât Was langs de Steenbrugse Wandeling, waar in de jaren die volgden menig fraai huis zou verrijzen, dat die nieuwe poort werd opgetrokken. Jules en zijn makkers op hun stelling werkten aan een constructie in een ietwat historiserende bouwstijl, een gulle combinatie van baksteen en arduin.
Van de diverse toegangen tot La Brugeoise was dit degene die het imago van het bedrijf hoorde te schragen. Al was de toegangspoort niet bijzonder groots opgevat. Hoefde ook niet, enslotte zou ze doorgang bieden naar de eerder smalle draaibrug die naar de overkant van de vaart, naar de bedrijfssite leidde. Vanuit de fabriek verliep alle toevoer en het wegvoeren van materiaal trouwens langs het kanaal of langs het spoor. Het bouwwerk zou fungeren als toegang voor personeel en voor wie het bedrijf bezocht als zakelijke connectie. Kwam die klant per auto? Misschien wel, stilaan dook de automobiel her en der op in het straatbeeld. Al bleef hij vooralsnog het vervoermiddel van de bemiddelde klasse. Meneer doktoor had er een en de notaris. En natuurlijk de elite, de rijkelui die zich dat soort fratsen konden veroorloven.
Na dit weekend nestelt de affiche van de veertiende Gouden Boomstoet zich tussen haar soortgenoten in de collectie. In een map âPraalstoet van de Gouden Boomâ, zo luidt de officiĂ«le benaming van het spektakel dat in 1958 een eerste keer door Brugge trok. Eigenlijk een tweede maal, want bij de inhuldiging van de haven van Zeebrugge, in 1907, werd het begrip âGouden Boomâ ook al een keer van stal gehaald, als terugblik op het huwelijk van Karel de Stoute met Margaretha van York in 1468.
Die middeleeuwse edele lui trouwden in Damme, maar voor het aansluitende feest moest je de dagen daarop in Brugge zijn. Met op de Markt, als afsluiter, het tornooi van de Gouden Boom. Met zijn naam verwees dat Bourgondisch feestgedruis op zijn beurt naar een oude legende.
Maar de evocatie van dat festijn bij de opening van de haven in 1907 was een eenmalig project. Tot in 1958, dus. In dat jaar blaast op de affiche van de herboren stoet een jongeman, getooid in een wat vreemd versierd debardeurke, op een soort carnavaltoeter. Lach niet, hij is een heraut uit vroeger dagen en met herauten werd in vroeger dagen niet gelachen. Boodschappers met een veelal gewichtige melding! De gotische âbâ op zijn tabberd verwijst naar Brugge en het blaasinstrument is een bazuin, met Brugs vaandel. Het heugelijke nieuws dat hij brengt is dus dat huwelijk van hertog Karel met zijn Margaretha.
Die zomer van 1958 sluit de Gouden Boomstoet schoon aan bij de in Brussel lopende wereldtentoonstelling. Profiterend van de internationale weerklank van dat gebeuren laten ook andere Belgische steden van zich horen en de Bruggelingen doen waar ze goed in zijn, ze bouwen een stoet. Hoogst merkwaardig, op de affiche van Hubert Van Den Berghe is nergens sprake van het begrip âGouden Boomâ. De stoet, die vanaf dan zowat vijfjaarlijks door Brugge trekt, kreeg nochtans meteen al die naam. ’t Waren hoogdagen voor Brugge, de halve stad stapte bij wijze van spreken mee op, met z’n allen in plechtige feeststemming.
Of althans, de meesten onder hen. Walther Vanhecke? Als ridder in verguld harnas leidt hij zijn schimmel over de Markt langs de gevel van het Provinciaal Hof. De trots waarmee hij zijn blanke vaandel torst.
Kort na de drie optochten van de stoet in 1958 wordt besloten dat het feest twee jaar later opnieuw zou doorgaan. In 1960 is het dus weer van dat. De nieuwe affiche krijgt een kleurenfoto als campagnebeeld. Een foto genomen tijdens de vorige editie, in 1958 dus. De ridder is, jawel, Walther Vanhecke.
Zijn naam zou ons ontgaan, mocht enkele jaren geleden niet een buurvrouw over Walther vertellen. De fiere ruiter, namelijk, was haar vader. Walther Vanhecke had zijn slagerij in de Langestraat, op een paar huizen van de hoek van de Predikherenstraat. Vanonder zijn helm kijkt Walther in volle ernst voor zich uit. Dat hoort zo bij ridders in stoeten. Maar soms helpen de dingen van het leven een mens om zich in zoân omstandigheden serieus te houden. Dat gold des te meer voor onze beenhouwer. Vaderverdriet. De Gouden Boomstoet van ’58, waarop de foto werd genomen, ging uit op zondag 6 juli. De dag ervoor, zaterdag 5 juli, was in Antwerpen een Congoboot uitgevaren. Met aan boord ⊠Waltherâs dochter. Onze buurvrouw, met haar man en hun eerste peuter. Kinderen van hun tijd, veertien dagen op zee, een toekomst in Leopoldstad tegemoet. Amper twee zomers later zou de storm die door Congo raast dochterlief weer naar Brugge brengen. Maar daarvan had de ridder op zijn ranke ros nog niet het minste vermoeden.
âMemling zijn middeleeuwse leefwereld vind je terug in zijn schilderijen!â
âHa, onze kunstkenner spreekt! Allez gast, daâs met een korrel zout, toch? Zijn eigen leefwereld? Weet je wat onze Hans bij mekaar borstelde? Dat verheven, hoofse wereldje waarmee zijn exquise klandizie zich graag vereenzelvigde!
De grootmeester kon overweg met verf en penseel, maar zijn panelen verpatsen aan de beau monde van die dagen, daar kwam ook de kunst van het vleien aan te pas, stel ik mij voor. De elite naar de mond praten, hoe Hans en zijn vakgenoten dat aan boord legden, lees je daar iets over in die vuistdikke boeken van jou? Weet je nog, ât Is deze zomer dertig jaar geleden, die memorabele tentoonstelling over Memling hier bij ons. Ik wou alles weten over de grote schilder en schafte mij ook zoân boekwerk aan. Het zat in een prestigieus foedraal, met op de kaft alleen âHans Memlingâ en de naam van de auteur, Dirk De Vos, als wilde het zeggen âVoilĂ , hier ben ik, hĂšt standaardwerk over de grootmeester!â Ik doorploegde het tot de laatste bladzijde maar over hoe die schilders zich bekwaamden in vleierij om opdrachtgevers te behagen, âk herinner mij niet dat ik daar veel over vernam. Over Memling is nog lang niet alles uitgespit, wed ik.â
âOnze betreurde historicus Dirk De Vosschreef Ăšchtde ultiemeMemling-biografie, mijn waarde!Kom nu nog met nieuwe gegevensover Hans Memling voor de dagen je zal de kunstwereld verbazen!â
âât Is al goed, ât is al goed, ik ken mijn bescheiden plaats! Hier, ons eigen Brugge. Weet je wat, we gaan op pad, op zoek naar een paar dingen die de ongetwijfeld brave meneer De Vos over ât hoofd zag!â
âMaak je geen illusies, veel verder dan het standbeeld van Memling komen we niet!â
âWacht, we nemen de fiets, op naar Sint-Kruis!
âPardon?â
âWel, al is de kans klein dat Hans Memling hier ooit zelf zijn tenten opsloeg, toch vindt kampeervolk dat Brugge bezoekt al van in de jaren vijftig de weg naar de Veltemweg, naar camping Memling. En gij nu!â
âHa ja, als je de geschiedenis zo breed interpreteert!â
âDaâs nog maar een begin! We fietsen door de Kruispoort terug ât stad in en passeren in de Hoogstraat voorbij Charlie Rockets, het jeugdhotel. En weer toegegeven, ook âzijnâ bioscoop heeft Hans Memling niet meegemaakt, maar in onze jonge jaren – in de binnenstad kon je nog kiezen uit een handvol filmzalen – kwamen wij hier film kijken in Cinema Memlinc. Tot ze dik twintig jaar geleden de laatste prent vertoonden en het gebouw werd verkocht.â
Hoefde niet, Hans Memling had zijn eigen stek in de stad, al is zijn pand in de Sint-Jorisstraat er al lang niet meer. Het sjieke âMemlinghuisâ dat daar later werd gebouwd was jaren de thuis van het Brugsch Handelsblad. Vandaag woont Paul De Grande daar, ge weet wel, den antiquair van âStukken van mensenâ. En kijk, omdat ge er zit op te wachten gaan we nu naar Hans zijn standbeeld op de Woensdagmarkt. Bij de inhuldiging ervan, in 1871, was er commotie omdat de officiĂ«le plechtigheid doorging in, wat had je gedacht, de taal van de bourgeoisie, het Frans. Enkele dagen later deed een taalbewuste groep de plechtigheid nog een keer dunnetjes over in ât Vlaams. Wie zijn wij om hen ongelijk te geven? In de betere kringen hoorde je Frans te praten. En om helemaal mee te tellen, ook neer te kijken op het Nederlands. En op het Brugs dialect al helemaal.
Trouwens, wat dat Brugs betreft. De Woensdagmarkt werd, toen het standbeeld er kwam, officieel Memlingplaats. De Bruggeling in de straat dacht er het zijne van. Van de weeromstuit kreeg het standbeeld een strofe toebedeeld in een leutig volksdeuntje …
âWe kunnen het de man jammer genoeg niet meer vragen âŠâ
âWe begonnen buiten de Kruispoort en we rijden de stad weer uit langs de Smedenpoort. Daar lees je, op een boogscheut buiten de vesten, op een straatnaambordje âHans Memlinglaan, Vlaamse schilder 1494â.
Vertelden wij al een keer over dat koppel en het dorp Watou en de band die het koppel opbouwde met dat plekje in de Westhoek? Lieten wij toen na, te melden dat het stel na een eerste kennismaking met het poĂ«ziedorp naar huis terugkeerde met iets van teleurstelling? ât Was in de oogstmaand van 1997. Met zijn poĂ«ziezomer van Watou had Gwij Mandelinck na redelijk wat jaargangen zijn plaats verworven in het Vlaamse cultuurlandschap. En al waren ze geenszins kind aan huis in het broze wereldje van de poĂ«zie, toch liet het koppel zich die keer verleiden tot een dagje Watou. Ongetwijfeld zat de reputatie van de centrale gast van die editie daar voor veel tussen.
De droommachines van Panamarenko, zijn vliegers die vergaten wat vliegen is, je vindt er je kinderdromen in terug. En dus trokken die twee vol verwachting richting het Dorp aan de Schreve. Al is ât lang geleden, tot op vandaag herinneren zij zich dat de kunstenaar er naar hun aanvoelen niet voluit tot zijn recht kwam. Wel weten ze nog van de blikvanger van dienst. Het publiek werd mondjesmaat binnengelaten in een sacraal bedoelde kamer om er een soort boek met driedimensionale spulletjes erin te bewonderen, bedacht door de meester zelf. Zo groot als een flink uit de kluiten gewassen eetplaatstafel, werd het door een opgewaardeerde zaalwachter plechtig geopend, witte handschoentjes en al, als betrof het een middeleeuws manuscript. Verder een handvol creaties die minder imposant oogden dan verwacht. Enfin, die eerste keer maakte Watou niet zoân goede beurt. Het zou verkeren. Want een aantal jaren later lieten zij zich in datzelfde Watou verleiden door een charmant vakantiehuis. Het begin van een blijvende romance tussen hen en het dorp waarnaar ze sindsdien telkens terugkeren.
Vorig jaar. Weer een verblijf in het voor hen inmiddels zo vertrouwde Watou zat erop. Dagen midden een plek vol flarden plastische kunst en poĂ«zie en in de buurt een paar volkse kroegen met gewaardeerd plaatselijk gerstenat. En af en toe een picon aan de Schreve. Veel meer of verder weg hoeft het niet voor deze dicht-bij-huis-reizigers. Dus het mocht niet verbazen dat ze bij de vriendelijke eigenaars meteen een volgend verblijf boekten. Voor de zomer van het komende jaar, dit jaar dus. Er kan altijd wat in de weg komen, daâs waar, maar om Watou te schrappen zal ât iets heel uitzonderlijk moeten wezen, iets buiten elke verhouding! Want zeg nu zelf, weg van huis en toch lekker huisje-tuintje-hond, hoe simpel schoon mag ât leven zijn! Maar het kan, zoals gezegd, verkeren. Het gebeurde in ât voorjaar, toen ze van dat huisje-tuintje-hond, van die gekoesterde triptiek, eentje verloren. Ze werd tien, die hond van hen. Het brave beest kon niet meer, ze lieten haar inslapen. Wie zo’n vrolijk beestje in huis haalt weet, hoe hecht ook de band, ooit gaat een hond dood. Honden gaan dood, mensen niet, mensen sterven. Want een mens, elk mens, is enig. Een hond? Om eerlijk te zijn, ja, een hond vervang je. Het koppel kan het weten, hun thuis vergt een hond. En dus komt weer eentje. Deze zomer.
Met alles eromheen. Hondje laten wennen aan een nieuw thuis. Hondje leren waar te plassen en vooral waar niet. ât Zou onwijs zijn, het hulpeloze wezentje na een week of wat alweer te verschepen naar weer een ander huis. Watou schrappen? Alleen bij volstrekt buitenproportionele gebeurtenissen. De komst van een prille hond, bijvoorbeeld.
Maar dat komt er dus niet van. Doch geen nood, Watou is niet echt weg. Het blijft op ons wachten, midden zijn mild deinende velden. Het koppel overleeft vast wel een seizoen zonder dagen in het oord van kunst, poĂ«zie en vertrouwde terrassen. Zonder gedichten in weidse vergezichten of sculpturen in oude schuren. Zonder picon aan de Schreve. En zonder Nicolas Eekman …
Maar weet je wat? Lang, heel lang geleden, kon je Eekman hier in Brugge al een keer bewonderen. In een ook al heel lang ter ziele gegane expositieruimte in de Brugse Vlamingstraat. Dus wie weet, zo droomt het koppel, haalt op een schone dag Brugge die tentoonstelling van Cassel hierheen? Onwaarschijnlijk, zegt u? Momentje, op een keer werd zelfs Watou naar hier gelokt! Of tenminste Gwij Mandelinck, geestelijke vader van het poĂ«ziefestival daar. Met veel tamtam werd door het culturele wereldje âEen kleine, ritselende revolutieâ aangekondigd, op een handvol binnenlocaties in het op zo’n keren voor de hand liggende Gezellekwartier. Klein? Ritselende? Helaas, de naam dekte de lading. Meer dan wat geritsel in de marge veroorzaakte het Brugse initiatief niet, verblekend bij de herinnering aan wat Mandelinck realiseerde in het dorp aan de Schreve. De ritselende revolutie deemsterde weg, er kwam geen vervolg. En Watou? Het plekje wist zich, ook nadat Gwij zijn geesteskind zijn eigen weg liet gaan, te bevestigen als middelpunt van een zelfverzonnen melkweg waarin kunst en poĂ«zie om mekaar heen wentelen. En waar volgende zomer een koppel terugkeert. Een koppel met hun hond. Want wie hen kent, die weet, Watou schrappen ze enkel als zich iets onnoemelijk belangrijks voordoet.
Een boom opzetten over de gekke tijd waarin we leven, je kan het op minder aangename plekken dan dit terras bij de Vismarkt. âEn hier in de Hollandse Vismijn is het Brugs de voertaal, laten we daarop klinken!â verkondigt mijn tafelgenoot. âGinder om de hoek, op ât Huidenvetterspleintje, ben je als Bruggeling eerder een bezienswaardigheid.â, vul ik aan met gespeelde verontwaardiging. “Kijk daar, een inboorling!”, grapt Dominique. De bedenking dat je daar in die toeristenstroom voor een pint net iets meer centen neertelt, leidt ons keuvelen een andere kant op. We nemen vakkundig de toerist onder de loep. De toerist en zijn talenkennis. Of het gebrek daaraan.
Neem nu de doorsnee Amerikaan. Soms kan een woordje Spaans er nog wel af, maar kom niet aanzetten met Frans of Duits. Ja, er was ooit het legendarische âIch bin ein Berlinerâ van John F. Kennedy, maar voerde sindsdien ooit nog een Amerikaans president het woord in een andere taal?
Bij onze voorlaatste pint hebben we het nog even over die gevleugelde woorden van Bob Dylan. âDe grootmeester die uitpakt met zo’n karamellenvers over âin zijn blootje staanâ!â Dominique lokt mij graag uit mijn Dylan-tent en hij weet dat ik dat weet. âMaar neen, gij! Daar stak op zijn minst iets metaforisch achter!”, repliceer ik, “Later gaven ze hem niet zomaar de Nobelprijs Literatuur!â En ziedaar een vers babbelonderwerp ⊠bloot! Ook op dat vlak zijn ât bizarre tijden. Zijn we preutser dan voorheen? Ach, ook in voorbije tijden was enige schroom aan de orde.
Al wordt soep doorgaans minder heet gegeten dan ze wordt opgediend. Het toneelstuk komt er, mĂšt naakt en al. Maar blijkbaar pakt de Gentse regisseur uit met een vakkundig tegenlicht en ontwaart het publiek niets spraakmakends. Koelen zonder blazen, heet zoiets.
En dan, met Dominiqueâs tweede verhaal, maakt de geschiedenis van onze schouwburg een hinkstapsprong, een sprong van precies vijftig toneelseizoenen. Helemaal naar het eerder genoemde stadsfestival âCorpus 2005â. Brugge inviteert Spencer Tunick, befaamd Amerikaans kunstenaar. Die mag zijn goesting doen in onze stad.
