Een overjaarse schoendoos vol met net zo overjaarse zwart-witfoto’s. En op die foto’s, nonkels of neven. Kiekjes, genomen door neven of nichten die het veelal niet zo nauw namen met het resultaat. Overbelicht, fout gekaderd, het stoorde niemand, wie erop stond, daar ging het om. Lang geleden nam ik mij voor, al die foto’s een keer te ordenen. Sommige dingen blijf je van plan. Maar al verzeilen zo’n spullen op zolder of ergens achterin een kast, dat ze er op een dag niet meer zouden zijn is een hoogst onaangename gedachte. Want komt iemand van lang geleden ter sprake dan weet je, we hebben er een foto van, ergens in zo’n doos.
En is dat ook niet de manier waarop een stad, een gemeenschap, het verleden koestert? De herinneringen die we delen, al staan we er zelden bij stil, ze zijn ons kostbaar. En al helemaal als het over ingrijpende momenten gaat. Neem nu de oorlogen die vorige generaties doormaakten. Dat iconische verleden waar we tot in lengten van dagen in ons straatbeeld naar verwijzen. Een standbeeld, een gedenksteen, een straatnaam.

Mag het dan ook verbazen dat ondergetekende grote ogen trok, toen hij even geleden een affiche uit 1960 in handen kreeg? Heel uitzonderlijk is ze niet, zoals ze een motorcross aankondigt, zo werden er door de jaren heen wel meerdere gemaakt. Deze hier is wat onbehouwen opgebouwd, met twee onscherpe foto’s als campagnebeeld. En een prominente plaats voor de twee hoofdsponsors, het Nieuwsblad en Dr. Mann. Die laatste maakt zich sterk dat zijn poedertjes en zalfjes alle denkbare pijnen stillen. Ook de hoofdpijn waar brullende motoren voor zorgen?
De Velo-motoclub van Jabbeke, die voor het tweede jaar op rij de cross organiseert, heeft het over de Tweede Grote Prijs van de Bomputten. En kijk, daar wringt het schoentje. Want wat is dat van die bomputten?
Keren wij terug naar het Sint-Michiels in de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog. In het kasteel Ter Linden heeft de Deutsche Kriegsmarine een antennestation, waarmee de scheepvaart op een hele strook Noordzee wordt gecontroleerd, van hoog in Nederland tot een eind langs de Franse kust. Die spitstechnologie van die dagen is een doorn in het oog van de geallieerde krijgsmacht die in het grootste geheim een invasie voorbereidt, die van Normandië. En dus dient die Duitse installatie onbruikbaar gemaakt.

het drama van Ter Linden …
Het is pinksterzondag van het jaar 1944, kort na de middag. Boven het buitendorp Sint-Michiels doemen onheilspellende vliegtuigen op. Er vallen bommen. Op Kasteel Ter Linden, maar ook op de wijde omgeving, heel precies verloopt de aanval niet. Er vallen burgerslachtoffers. Paniek, van alle kanten snellen mensen naar de plaats van het onheil. Om te helpen waar het kan. Om te zien wat gebeurd is ook, zo zijn mensen.
Maar het kasteel is slechts deels geraakt, de operatie verliep niet geheel volgens plan. Op de plaats van het onheil gebeurt wat niemand verwacht.
Later op de dag keren de bommenwerpers terug. Droppen een tweede lading springtuig. De tol is onmenselijk zwaar. Die tragische dag verliest Sint-Michiels veertig onschuldige inwoners, een veertigtal anderen lopen levensgevaarlijke verwondingen op. In het landelijke dorp heerst radeloosheid, verbijstering. Wat gebeurd is, is niet meer te keren.
Jaren lang blijft de plek waar het kasteel stond, aan de rand van het dorp, een troosteloos niemandsland. Een wonde. En geloof het of niet, maar amper vijftien jaar na het drama palmen motormannen vrolijk het terrein in. Putten en bulten, meer hoeft niet voor een goeie, spectaculaire cross.
Hoe kan het dat een dorpsgemeenschap daarin mee gaat? In de kranten van die dagen? Niets omtrent bezwaar dat werd aangetekend. De mens, ge kunt daar niet aan uit, Gerard Walschap wist het al.
Maar wat deed zo’n kabaalkermis voor wie op die plek een vader, zus of kind verloor? Voor wie de pijn nog voelde, het soort pijn waarvoor zelfs Dr. Mann geen soelaas bracht?
Vonden ze, wie weet, troost in herinneringen aan schone tijden? Herinneringen, misschien bewaard in een stoffige schoendoos. Of in zo’n blikken koekentrommel, zo eentje met een ingekleurde foto van koningin Astrid erop.
