âEen sterke man!â roept hij, âWe hebben een sterke man nodig!â Hij scandeert het zo hard hij kan, terwijl hij samen met zijn kompaan een buitenmaats lompe spaanderplaat uit de vrachtwagen tracht te tillen. Zelf is hij nochtans met voorsprong de kloekste van het team, een kop groter dan zijn werkmakker. En de benjamin van de drie, die gehaast toesnelt, is een tengere slungel, amper van de schoolbanken af. Het zijn de mannen van ât stad, belast met het opbouwen van verkiezingsborden.
Richt de luidruchtige ploegbaas zich met zijn roep om een sterke man smalend tot zijn schichtige, jonge collega?
Misschien niet, misschien tref ik het drietal midden een gedachtewisseling over de komende verkiezingen. En meent de voorman met zân grote mond dat ons land toe is aan een Grote Leider. Zoân onwrikbare, rechttoe rechtaan, die niets moet hebben van kneuterige compromissen of ander oeverloos politiek gekrakeel.
Het zal mij niet duidelijk worden, ik fiets voorbij, ât stad in. Wanneer ik later op de ochtend naar huis terugkeer, staat de houten muur overeind. Wachtend op zijn eerste verkiezingsaffiches. ât Is op Sint-Andries, aan de Phare, waar de Torhoutse en de Gistelse Steenweg elk hun weg gaan, dat het plompverloren onding is neergepoot. Het pleintje is er niet mooier door geworden.
Er is iets met dat plein. Met de naam ervan. In âDe straatnamen van Bruggeâ, het naslagwerk van Albert Schouteet van een halve eeuw geleden, heet het âCanada Squareâ. Die naam werd, aldus de auteur, kort na de Tweede Wereldoorlog door de schepenen van Sint-Andries toegekend als ode aan de Canadese troepen die de gemeente hadden bevrijd na vier sombere jaren Nazi-tereur. Vandaag vind je in lijsten van straatnamen de naam âCanadapleinâ. De âSquareâ is een âPleinâ geworden.
Veel volk passeert daar, dag in dag uit, te voet, fietsend, per auto. Maar niemand heeft oog voor het gedenkteken op het plantsoen. En het fonteintje dat er middenin staat, vergat al lang fontein te wezen. âIn aandenken der Canadese helden, gevallen voor vrijheid en beschavingâ staat er in ât Nederlands, Engels en Frans.
Het monumentje wordt mild overschaduwd door de kruin van een esdoorn, de boom waarvan een blad, âa maple leafâ, de Canadese vlag siert.
Dat de maple tree de houten verkiezingsborden deels aan het zicht onttrekt? Geen mens die erom maalt.
Het Canadaplein, dus.
Al omschrijven ze het op Sint-Andries doorgaans met een naam die veel verder teruggaat dan de verwijzing naar de Canadese Manitoba Dragoons.
In de jaren stillekes zou hier de allereerste gaslantaarn geplaatst zijn, daarom kreeg die hoek in de volksmond de naam âde Phareâ. En je kon er een pint gaan pakken in ⊠cafĂ© Du Phare. Horeca-logica. Trouwens, de bushalte vlakbij staat op de website van De Lijn nog altijd aangegeven als ⊠âHalte Sint-Andries Phareâ.
De Phare, het plein, passeren wij op onze fietsroute naar de binnenstad. En aangezien wij om de haverklap naar ât stad fietsen zie ik de spaanderplaten beetje bij beetje ingepalmd worden door portretten van al wie naar onze stem dingt.
Nu en dan plakt iemand een affiche over eentje van een andere partij heen. Traditie bij elke verkiezing, maar foei. Een andere keer hangen de resten van losgescheurde affiches troosteloos in de wind. Nog foeier. En zo mogelijk het foeist van al ⊠op een dag zijn de panelen besmeurd met klungelige graffiti. Met wat goeie wil ontwaar je een paar piemels. Grappig, heel grappig.
Maar geen nood, elke dag wordt de houten puzzel aangevuld met weer nieuwe koppen van kandidaten. Al wie op een lijst staat, wil zijn of haar portret op zoân plakbord. Alsof het iets uitmaakt voor ons, kiezers in het stemhokje.
Op wie u daar uw stem uitbrengt? Wie ben ik om dat te vragen, waarde lezer. Het is uw keuze.
Het recht om te kiezen wie straks aan de knoppen zit. En wat die ervan bakken, we kunnen er een potje over zeuren. Maar bedenk daarbij dat op onze aardbol veel mensen dromen van de dag waarop ze, zoals u en ik, mogen morren over hun machthebbers zonder achter tralies te verdwijnen. Hola, nu klink ik zowaar als onze leraar Geschiedenis van weleer.
Op wie ik straks mijn stem uitbreng? Wie bent u, lezer, om mij dat te vragen? Het is mijn keuze. Alleen dit geef ik u graag mee. Dat ik niet hoog oploop met ‘sterke mannen’. Het gedenkteken aan de Phare kwam er na een oorlog die we te danken hadden aan zo’n brulboei.
De sterke man, met zijn grootspraak, zijn vuist in het ijle. De peuter die krijsend zijn papfles door de kamer gooit. De snotaap die op de speelplaats niet tegen zijn verlies kan. En als opgeschoten kwajongen grote piemels tekent.
Doe mij maar een lijst met mensen als u en ik, die zich niemendalle stoer of sterk aandienen. Die hun eigen onzekerheid herkennen en erkennen. Om dan, samen twijfelend, een goed beleid te voeren. Wat groeit in de wind staat stevig geworteld. Zou ât kunnen dat zoiets democratie heet?
En toch. Toch, bedacht ik net, hebben we nu en dan stoere mannen nodig. Straks, bijvoorbeeld, de knapen die ons pleintje in Sint-Andries komen bevrijden van die schreeuwerige plankenrij. Waarvoor dank.
Dag Pol, badinerend en onderhoudend geschreven.
In een nog verder verleden, van ca. 1800 tot 1898, stond op de plaats van CafĂ© du Phare de herberg de Witte Beer – A l’Ours Blanc. In dat jaar verhuisde die naar de Gistelse Steenweg waar die aan de oorsprong lag van de straatnaam Witte Beerstraat, voorheen Nieuwstraat. Maar ja, da’s van voor de tijd van de ‘goaze’.
Zie ‘De Witte Beer’ op mijn website http://www.tomskijk.com
Groeten, Tom
Goe gezeid!
Mijn vader, die in St Andries geboren was, gaf als uitleg van Phare dat er bij het begin van de luchtvaart in ons land – jaren 1920 – op die plaats een hoge houten constructie stond met daarop een phare als baken voor de piloten.
Juist of niet juist? Ik heb het nooit kunnen controleren, ik behoor nog tot de generatie voor wie alles wat de ouders zegden juist was. Maar ik zou het nu toch graag juist weten. Heeft iemand meer weet?
Beeldbank Brugge https://zoeken.erfgoedbrugge.be/Beeldbank/FO_A03818 verwijst ook naar de eerste gaslantaarn.
In âEnergie voor Brugge â van DesclĂ©e-de Brouwer tot EBESâ (1989) vind ik er niets over, maar dat boek gaat vooral over de stad Brugge.
Een weetje dat weinigen wellicht al hebben opgemerkt. Aan de gevel van de Phare kant Torhoutse Steenweg is er een ingemetseld straatnaambord in het Nederlands en in het Duits. Een overblijfsel van de bezetting tijdens WO1?
Vroeger was er ook zo’n naambord aan een huis, links als je over de brug van Steenbrugge richting Oostkamp reed. Dat huis werd echter gesloopt en daarbij verdween het ’tweetalig’ naambord.
Het Canadaplein nabij de Phare is Ă©Ă©n van de vele herinneringen en herdenkingsbakens dat het geallieerde opperbevel beslist had de Belgische kust, Brugge en Zeeuws-Vlaanderen bevrijd zouden door eenheden als Manitoba Dragoons, Saskatchewan, en nog meer.
Mooi verhaal, Pol, ik noem het plein nog steeds de Canadasquare …
Uit het Burgerwelzijn van zaterdag 23 september 1944 …
‘DADEN VAN MOED EN ZELFOPOFFERING’
Op vrijdag 8 september, toen de Canadezen onze stad genaderd waren en de Duitsers, in hun dorst en woeste vernieling alle bruggen opgeblazen hadden, kreeg de Canadese sergeant-Majoor Revil Harvey Stewart uit Ontario van zijn bataljon-overste het bevel een speciale verkenning te doen, ten einde de posities van den vijand rond de Smedenpoort vast te stellen.
Terwijl hij met zijn verrekijker op de hoogte van het huis Dâhoore de Duitsers bespiedde werd hij door een kogel in de buik getroffen. Hij was nog in de mogelijkheid zich te slepen naar tot aan de kelder van het huis van de heer Dâhoore, waar toen 22 mensen zich schuil hielden, waaronder de jonge dokter Decq. Onmiddellijk werden de nodige zorgen toegediend.
Niettegenstaande de beste zorgen aan de soldaat door al de 7 aanwezigen toegediend en dit gedurende 36 uur, terwijl de gevechten voort woedden in het niemandsland, verergerde de toestand van de Canadees. Dokter Decq besliste dat hij naar een kliniek moest overgebracht worden.
Intussen hadden de Duitsers hun posities van de Smedenpoort naar de spoorweg overgebracht ter hoogte van de cafĂ© Petit Paris. Men kon een Duitse petroelje bereiken die twee man van de luchtbescherming zond met een draagbaar. Vergezeld van Dokter Decq en de heer Jules Dâhoore en zoon snelden de moedige mannen 1000 meters verder naar de Duits hulppost bij de zuster Maricolen in de Beenhouwersstraat en dit midden het vuurgevecht. Daar weigerde de Duitse dokter de Canadees te verzorgen, zeggende dat hij maar een paar uur nog zou leven en hij teveel werk had met zijn eigen soldaten. Ze brachten de gekwetste naar de Sint-Jozefskliniek., Komvest. Een heelkundige bewerking werd bij hoogdringendheid uitgevoerd.
Uit het Burgerwelzijn van 7 oktober 1944 …
‘CANADEES TE BRUGGE OVERLEDEN’
Dinsdagavond is in de kliniek St. Jozef alhier overleden, de Canadees Nevill Harvey Stuart, 30 jaar oud, ongehuwd, die den voorlaatsten dag van de bevrijding onzer stad, buiten de Smedenpoort gewond werd. Wij hebben een omstandig relaas van dit droevig voorval in een onzer vorige nummers medegedeeld.
Hij is de eerste Canadees die in Brugge overleden is.
Heden zaterdag, om 10 ure, wordt hem een laatste hulde gebracht, bij zijn begravingsdienst, die in de hoofdkerk zal gecelebreerd worden, met bijwoning van patriottische afveerdigingen. De teraardebestelling zal plaats hebben te Moerbrugge.
Dag Pol, goed geschreven wijze woorden.
Ik sluit mij zeker aan bij jouw betoog om je stem te gebruiken. In deze tijd waarin er zoveel ik-denken en -handelen is, zijn verkiezingen een kans om al die ikjes te segmenteren in groepen – zetelverdeling per partij – en vervolgens te combineren – regeringsvorming – tot een weefsel dat de maatschappij echt vertegenwoordigt – parlement.
Hoe meer mensen bewust gaan stemmen, hoe minder naĂŻef mijn redenering wordt.
Voor wie het lied “Les Ricains” van Michel Sardou kent … Er zou een aangepaste versie kunnen gemaakt worden, “Les CanadiĂ«ns”, voor wat Brugge betreft 80 jaar na D-Day en vervolgens de Bevrijding van Brugge.