Brugge in Affiches … de blog

Zoals de huizen zich scharen rond een toren die met geruststellende stoerheid waakt over het oude land, weinig dorpen doen het Lissewege na. Je zou voor minder een heimatlied aanheffen. ‘Heimwee doet ons hart verlangen‘, iets van die strekking.
Al is Lissewege vooral een plek om in de zomer naartoe te fietsen voor een ijsje op een terras of iets met een schuimkraag of ander culinair genot. Of voor ‘Beelden in het Witte Dorp’, elke zomer een hele resem kunstwerken van groot en van meer bescheiden formaat. En laat ons de dingen even bij naam noemen, van redelijk en soms ook meer bescheiden artistiek gehalte.

De reus
Maar is Lissewege niet bovenal een betekenisvolle voetnoot in het verhaal dat de geschiedenis van dit land bij de Noordzee vertelt? Een beeld op het plein bij de kerk herinnert daaraan. Zo’n bronzen figuur waarin je de hand van Jef Claerhout herkent. Soms word je vrolijk van zijn creaties, soms ook niet. Van de norse knaap die hij hier neerzette al helemaal niet.

Een vent in een lange pij, sandalen aan de voeten en in zijn ene hand een joekel van een zwaard. De holle blik en wijd open mond waarmee hij vanonder zijn capuchon naar de einder tuurt, voorspelt niets geruststellends. Aan zijn voeten een stel ruiters en wat voetvolk. Hun nietigheid, ze reiken niet eens tot zijn knieën, laat er geen twijfel over bestaan … hier staat een reus!
‘Willem van Saeftinghe’ vermeldt de sokkel, daar moeten we het mee doen. Maar vlakbij, op een gedenksteen in een gevel, lees je meer. ‘Lekenbroeder van de cisterciënzerabdij Ter Doest, heldhaftig Vlaams strijder in de Guldensporenslag, zou gestorven zijn bij de belegering van het eiland Rhodos.’ Van een slagveld bij Kortrijk naar een rotsig eiland voor de Turkse kust, nieuwsgierigheid wordt ons deel.

Postuur
Willem had een postuur waar je met louter ontzag naar opkeek en zijn vechtlust was evenredig met de omvang van dat buitenmaatse lijf. Zo leerden wij hem kennen van onze schoolmeester die er een handje van weg had om ons te boeien met zo’n vertellingen.  De reus van Lissewege, pas op, daar is hij! In onze jongensjaren, waarin helden steevast welkom waren, proefden zo’n verhalen als lekkernijen. Maar wie lang leeft kan wat leren, bijvoorbeeld dat mensen nooit alleen maar imago zijn.
Wie Willem van Saeftinghe was, dat weten we, maar hoe hij was? Was hij, met al zijn forse en zijn colère, een voortrekker, iemand die alleman op sleeptouw nam? Maar wat als ik in hem veeleer een meeloper zie? Een simpele gast die kastanjes uit het vuur mocht halen voor anderen die veilig buiten beeld en buiten schot bleven, nuttige idioot in de ogen van wie slim was en leep. Was hij zo iemand, heb je bijna met hem te doen.
In de befaamde cisterciënzerabdij Ter Doest, op een boogscheut van Lissewege, was Willem dus één van de lekenbroeders, het voetvolk van de abdijgemeenschap. De werkers. Met zo’n status, of liever het gebrek eraan, kwam je niet in de annalen van de geschiedenis. Maar Willem, die vocht zich gezwind naar een plaats in de geschiedschrijving.

De veldslag
Een veldslag in de zomer van 1302. Willem van Saeftinghe gaat ongezien woest tekeer. Licht de opperbevelhebber van de Franse legers eigenhandig uit het zadel, waarna de arme edelman door Willem’s medestanders deskundig wordt gemolesteerd.
Zag u ooit de muurschilderingen in de raadzaal van het Brugse stadhuis? Dat tafereel met de terugkeer van de Brugse strijders na hun krachtproef tegen de Franse ridders! Met pontificaal centraal in beeld, Willem op zijn strakke ros, euforisch wuivend naar een jubelend

ontvangstcomité. Geen twijfel mogelijk, met zijn medespelers heeft hij zopas Paris Saint-Germain verslagen met forfaitcijfers en onze spits-lekenbroeder heeft de fraaiste doelpunten op zijn naam! Het zijn Willem van Saeftinghe’s ‘fifteen minutes of fame’, maar het kan verkeren.

Weinig jaren later, het gaat de abdij van Ter Doest niet voor de wind. Dat de abt ook nog Fransgezind is komt de ambiance binnen de abdijmuren niet ten goede. Van het een komt het ander, opstand van de lekenbroeders. En raad eens wie in dat rumoer voor het meeste tumult zorgt? Jawel, weer hij.
De abt raakt levensgevaarlijk gewond, een monnik laat het leven. Willem van Saeftinghe moet wegvluchten uit Ter Doest, verschanst zich in de kerktoren van Lissewege. Nadat hij door medestanders wordt ontzet lijkt het tij even te keren maar Willem wordt ‘in de ban van de kerk geslagen’. Dat doet geen zeer, maar is in die dagen zowat het ergste wat een sterveling kan overkomen. Even dreigt eeuwige verdoemenis maar Pauselijke absolutie brengt soelaas. Als boetedoening wordt Willem van Saeftinghe mee gestuurd op een kruistocht, zoals de onzalige roof- en plundertochten naar het Heilig Land vanouds worden benoemd. Wie zei daar iets over kastanjes uit het vuur halen?
Tijdens die lange helletocht veroveren ze Rhodos. Daar, op dat eiland, op een zuiderse Groeningekouter, legt de vechter er, wellicht letterlijk, het bijltje bij neer.

De schuur
Zoals de schuur van Ter Doest zich trots verheft boven malse weiden, een orgelpunt in het zingen van de polderwind, weinig schuren doen het haar na. In al haar glorie is ze een herinnering aan een legendarische cisterciënzerabdij van eeuwen geleden. Waar niets van overblijft. Dachten we, tot we kort geleden scanbeelden te zien kregen van een weiland, vlakbij. Aan het licht kwam het integrale grondplan van de middeleeuwse abdijsite. Archeologen kijken reikhalzend uit naar het vele moois dat op hen wacht.

De aarde
Ze zeggen dat de aarde, onze wereldbol, meer voelt, meer ervaart dan wij kunnen vermoeden. In de maanden die komen, wanneer op een stuk grasland bij Lissewege eeuwenoude verhalen worden opgediept, zal ze rillen, moeder aarde. Een rillen dat, wie weet, zich laat voelen tot op een schrale weide, ver weg op een zuiders eiland.
Zou hij die daar ergens onder dorre zoden rust, voelen wat gaande is? Dat we de plek waar hij zijn bewogen levensdagen doorbracht, ontsluiten? Zou hij weten, de kleine reus van Lissewege, dat hij nog bij naam wordt genoemd, op de voet van dat standbeeld bij de oude toren?

Is op een school die geen school meer is, de speelplaats nog speelplaats?  De openstaande poort van ’t VTI in de Boeveriestraat lokt mij naar binnen. Daar staat mijn verbaasde, nostalgische ik, midden de voor altijd lege koer van een spookschool.
En ik herinner mij, wat ik laatst langs deze weg vertelde over een jongeling die er lang geleden zijn weg zocht en vond. Hoe hij er leerde over transistoren en geïntegreerde schakelingen, maar veel meer nog over hoe je het leven leeft. Maar aan alles komt een eind. Is een schooljongen die geen school meer loopt nog schooljongen? Neen, dus.

Nieuwe weg, enige onzekerheid. Uitkijken naar een baan. En in afwachting, die zomer, nog een vakantiejob voor een maand. Of bijna een maand, want op een dag, een telefoon.
Iemand van de school waar de jongen net weg ging, of hij even langs kon komen. Was hij niet van plan zo’n avondcursus te volgen die uitzicht gaf op iets in ’t onderwijs? Wel, in een andere school kwam een baan vrij en die was misschien iets voor hem.

In de Jozefienen in de Zilverstraat, hadden ze een taallabo of twee. In zo’n lokaal hokken leerlingen in afzonderlijke cabines, elk voorzien van koptelefoon en micro. Met de leerkracht aan een soort mengpaneel om elke leerling individueel te volgen of bij te sturen. Een verre voorafspiegeling van het online-lesgeven van vandaag, maar dan in de klas.
Welnu, de taallabo’s van de Jozefienen werkten zelden naar behoren. En naast onwillige taallabo’s hadden ze er dus ook een baan beschikbaar.
En dus werd aangeklopt bij ’t VTI, of ze een kandidaat ‘studiemeester’ konden leveren, eentje die afwist van volt en van weerstanden.

En zo belandde op ’t secretariaat in de Zilverstraat een jongeman die studiemeester mocht spelen èn uitpakken met zijn technisch talent. Na een jaar of wat werden de taallabo’s opgedoekt. Omdat ze weinig toevoegden aan het les geven? Om hun belabberde kwaliteit? Of lag het – hou dat onder ons! – aan de technische kunde van de jongeman?

De taalklassen gingen, de jongeman bleef. In de Jozefienen, voor een job die hem paste. Al was dat in een school die, toen hij er begon, eind jaren zeventig, nog iets had van een klooster, met alleen meisjes, braaf in uniform. Met in het lerarenkorps nog een paar laatste nonnen. Maar zoals de wereld verandert, zo veranderen scholen.
Alles altijd koek en ei, daar in de Zilverstraat? Ge ziet dat van hier, maar je trof er wel collega’s als klankbord en leerlingen als toetsstenen. Een paar schooljaren geleden sloot de inmiddels grijzende knaap dan ook zijn loopbaan af in een school die thuis is in hier en nu.
Een school waarvan de middeleeuwse kern hem in de loop van zijn werkjaren boeiende histories onthulde. Histories waarmee hij als stadsgids al wie dat wou meenam ‘op zoek naar de schilderskapel’.
En dan zwijgen we nog over de rol die zijn werkplek speelde bij de opstart van een collectie Brugse affiches.
U begrijpt, waarde lezer, van iemand die ooit, tot zijn verbazing maar tot zijn voldoening, vanuit ’t VTI in de Zilverstraat belandde, hebt u nog een paar warme verhalen tegoed.
’t Heeft onvermoede gevolgen, je brood verdienen in de Jozefienen.

Hoe de jongeman uit dit verhaal ooit als knaap van in ’t college op de ‘vakschole’ terecht kwam leest u hier: https://bruggeinaffiches.be/blog/naar-de-vakschole/